Aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 

mevrouw Kajsa Ollongren

Van de Wijkraad Feijenoord,

In afschrift aan:

• de Tweede Kamer der Staten Generaal, met het verzoek deze brief te betrekken bij de begrotingsbehandeling BZK in de week van 25 oktober a.s. 
• De Gemeenteraad van Rotterdam
• Het College van B & W van Rotterdam
• Het bestuur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid

Mevrouw Ollongren,

Wij onderschrijven in meerderheid de notitie “De Valse Schijn van het NPRZ”(*) over de jeugd in de wijk Feijenoord en de burgerdemocratie op Zuid. Die is geschreven door één van onze collega-volksvertegenwoordigers in de Wijkraad Feijenoord, die indertijd als rijks- en gemeenteambtenaar meegewerkt heeft aan de start van het NPRZ. Kort en goed komt er het er op neer dat de kinderen en jongeren in onze wijk wat betreft hun vorming en verheffing verder van huis zijn dan 10 jaar geleden, en dat het NPRZ een loopje neemt met de burgerdemocratie. Dat laatste is temeer een probleem omdat het merendeel van  de burgers die wij vertegenwoordigen kinderen hebben en daarom ook in die hoedanigheid de dupe zijn van het falende jeugd- en onderwijsbeleid. Beleid waar ze hoegenaamd geen invloed op hebben, dit terwijl zij als ouders wel primair verantwoordelijk zijn voor de opvoeding en vorming van hun kinderen. Wij wenden ons tot u omdat u stellig niet beseft dat u zich ingelaten heeft met een malafide partner die van Rotterdam Zuid een Pyongyang aan de Maas gemaakt heeft; u wordt een rad voor ogen gedraaid. En ook omdat de Gemeenteraad het af laten weten als wij ons tot hem wenden, net als het College en het NPRZ zelf.  

We schetsen u in deze brief deze probleemanalyse, die uitgebreider beschreven staat in de notitie over de Valse Schijn. Vervolgens doen we u 12 dringende aanbevelingen. 

Probleemanalyse: een aantal voorbeelden.

Uitgangspunt is de brochure over de Children’s Zone die 10 jaar geleden in de focuswijken verspreid is. ‘We stomen jou klaar voor een succesvolle toekomst’ zo luidde de belofte aan de jeugd. Die brochure is gebaseerd op een door de gemeente gevraagd advies van een Expertteam Children’s Zone en schetst het perspectief van een wijkgemeenschap waarin ouders en mensen uit sectoren als onderwijs, sport, cultuur, speeltuin, jeugdzorg, welzijnswerk, cultuur en jongerenwerk intensief met elkaar samen werken en waarbij de scholen van een hoog professioneel niveau zijn. Die belofte is de afgelopen 10 jaar geenszins  waargemaakt en gezien de huidige condities waaronder de jeugd in onze wijk opgroeit zien we dat ook de komende 10 jaar niet gebeuren. 

Dat ligt niet aan de mensen die zich hier in de wijk inzetten voor de vorming van de jeugd; zijn doen dat met alles wat ze in zich hebben aan liefde, toewijding en kunde. Het ligt aan het gevoerde beleid dat blijk geeft van stelselmatige verwaarlozing van de wijk en van onze jeugdige medeburgers. Deze voorbeelden laten dat zien. 

• In 2019 vonden er in de wijk kort na elkaar 3 schietpartijen plaats, waarvan een met dodelijke afloop. Afgelopen zomer waren het er 10. Dit patroon duidt er niet op dat de Feijenoordse jeugd een ‘succesvolle toekomst’ tegemoet gaat. 
• Anders dan voorgespiegeld heeft het NPRZ van meet af aan de afslag gekozen van schooltijduitbreiding en is daar niet meer van afgestapt. Nu heeft die beslist merites maar het is niet de 24/7 benadering die in het vooruitzicht gesteld was. 
• Er is van die communityvorming dan ook niets terechtgekomen. Sterker nog, de gemeente heeft een veelbelovend proces van samenlevingsopbouw om zeep geholpen. Zo ontstaat er een anonimiteit in de wijk waardoor jongeren gemakkelijk tussen de wal en het schip komen en waarin criminaliteit gedijt. 
• Door die eenzijdige focus op schooltijduitbreiding zijn andere dienstonderdelen niet gecommitteerd aan de nationale status aparte van Feijenoord als focuswijk. Daardoor heeft de gemeente hele onoordeelkundige beslissingen genomen. Ten aanzien van de samenlevingsopbouw, maar ook van het jeugdwelzijnswerk dat hier van hoge kwaliteit was. Dat is door toedoen van de gemeente verdwenen. 
• Volgens de Onderwijsinspectie scoren de beide basisscholen in de wijk een 6,6 en zo krijgen zijn de aanmerking ‘voldoende’. Wij vinden dat heel behoorlijk als je in aanmerking neemt dat sprake is van flinke werkdruk en een gapend lerarentekort. Maar afgezet tegen de verwachtingen die gewekt zijn in de bovengenoemde brochure schiet het tekort. 
• Er is veel personele discontinuïteit bij de mensen die zich beroepshalve voor de jeugd en de gezinnen inzetten; in het welzijnswerk, de wijkteams, het jongerenwerk, het onderwijs en de kinderopvang. Dat is slecht voor de kwaliteit en het welslagen van hun werk dat het immers vooral moeten hebben van langdurige en hechte relaties met kinderen en ouders. 
• Er heerst bij het beleidsapparaat een ernstig gebrek aan empathie jegens hen zich op Feijenoord in de praktijk van alle dag inzetten voor de jeugd. Men voelt op dat niveau niet wat hier gevoeld wordt en de bejegening is ernaar. Illustratief is de uitspraak van wethouder Sven de Langen die Duimdrop, dat al sinds jaar en dag het buitenspelen ondersteunt, onlangs ‘oubollig’ noemde. Wat betreft financiële ondersteuning heerst schraalhans keukenmeester en de werkers van de dagelijkse praktijk die wel gemeentelijk geld krijgen worden geteisterd met targets,  prestatieindicatoren en administratieve verplichtingen die een ernstige aanslag zijn op hun intrinsieke motivatie voor dit belangrijke werk. 
• Er was en is nog steeds veel kinderarmoede in de wijk en veel gezinnen leven beneden het bestaansminimum. Dat levert permanente stress op die buitengewoon schadelijk is voor de gezondheid en het sociaal-emotioneel welzijn van de jeugd. Er is weliswaar allerlei regelgeving dat dit opvangt maar die is moeilijk toegankelijk en veel ouders schamen zich er voor dat ze er gebruik van moeten maken. Het zijn dan ook geen structurele oplossingen; eerder wordt van de armoede van de ouders door anderen een verdienmodel gemaakt. 
• De gemeente heeft een beroep op u gedaan om een aantal straten in de wijk onder de Rotterdamwet te plaatsen. Dat kun je zien als onderdeel van het beleid en zorg voor de leefbaarheid van de wijk. Maar wij vinden het een voorbeeld van beleidsfalen, zoals ook uiteengezet in enkele bezwaarschriften vanuit de wijk. 
• Feijenoord is in de praktijk dan ook geen focuswijk maar een ‘wegkijkwijk’. Burgemeester Aboutaleb, tevens voorzitter van het NPRZ, is daar vanuit Feijenoord meerdere keren op gewezen maar die signalen heeft hij veronachtzaamd. 
• En al die jaren hebben de burgers er geen enkele zeggenschap in gehad. Dat geldt ook hun gekozen volksvertegenwoordigers in de Wijkraad. En al helemaal niet de burgers met kinderen, ook wel ouders genoemd, dit terwijl zij toch de belangrijkste belanghebbenden zijn bij goed jeugdbeleid. De ouders zijn vooral object van beleid terwijl zij juist tot de burgers horen die dat beleid bepalen. Trouwens, wat zegt u zelf, een opkomst van 30% bij de laatste verkiezingen geeft niet bepaald blijk van vertrouwen van de Feijenoordse burger in de overheid. Heeft u de gemeente al eens gevraagd wat die daarvan vindt? En wat was het antwoord?
• Wij kunnen niet beoordelen hoe dit bij de andere focuswijken van Charlois en Feijenoord zit; dat is aan onze collega’s in de andere wijken. Hoe dan ook vinden we het van groot belang dat onbevangen en deugdelijk wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt naar de opbrengsten van het beleid van de afgelopen 10 jaar en naar de vraag of de maatregelen en beslissingen het gewenste effect hebben gehad. Want ook daar schort het ernstig aan. Terwijl de burger er toch recht op heeft dat te weten, zouden wij menen.

 Onze dringende verzoeken

1. Het openbreken van Regiodeal Rotterdam Zuid met het oog op een herontwerp van het NPRZ dat in elk geval betrekking heeft op een aanzienlijk effectievere aanpak van de vorming van de jeugd in onze aandachtswijken. Wij zijn graag betrokken bij zo’n herontwerp en ook bereid daar zelf ingrediënten voor aan te dragen.
2. Het ontslag van Marco Pastors als directeur van het NPRZ. Hij heeft niets waargemaakt van de belofte van een ‘succesvolle toekomst’ van de kinderen in de focuswijken; het tegendeel is het geval. Uit zijn feitelijk handelen blijkt dat hij behept is met een obsessie voor de schooltijduitbreiding, waardoor wethouders en andere gemeentelijke dienstonderdelen zich niet gecommitteerd hebben aan de nationale status aparte van de focuswijken. Gezien zijn trage  leercurve hebben wij geen enkele fiducie in een mogelijke verandering van visie op dit terrein en het bijbehorende handelen. Bovendien zit hij niet op deze post voor zijn eigen scholing maar voor de vorming van de jeugd en het is inmiddels  zonneklaar dat hij daar totaal geen kaas van gegeten heeft. En met de burgerdemocratie neemt hij een loopje.
3. Het College aan te sporen te stoppen met het sloopbeleid dat onze medeburgers van de Tweebosbuurt inmiddels hun woning, hun gemeenschap en hun ziel gekost heeft. Het is een hele onbeschofte bejegening van onze burgers die het qua inkomenspositie minder getroffen hebben. Het gaat niet aan hen door dit malafide woonbeleid uit onze wijken te weren en te deporteren. En het is een heel slecht voorbeeld voor de jeugd die niet past bij de beschaving die Erasmus ons voorhoudt.
4. In plaats daarvan pleiten wij bij een nieuwe Regering voor een toereikende en stabiele inkomenspositie van deze medeburgers, vooral de ouders onder hen. Dit door middel van een hoger minimumloon en bijstandsuitkering, het terugdringen van flexwerk, het slopen van de schuldenindustrie en zo nodig maatregelen op het gebied van belasting en toeslagen. Dit geldt in het bijzonder voor zulke medeburgers met kinderen, ook wel ouders genoemd, opdat zij weer de gemoedsrust en de tijd hebben om zich te wijden aan de opvoeding en vorming van hun kinderen. Een taak immers waar zij primair verantwoordelijk voor zijn.
5. Het College aan te sporen per direct te stoppen met zijn kille sturingsfilosofie en zijn karige financiële beleid op het gebied van jeugd- en onderwijsbeleid. Die geven blijk van een ernstige miskenning van het belang van de ouders en van de velen die zich vrijwillig of beroepsmatig inzetten voor de jeugd. De bejegening van deze Vip’s voor de jeugd hoort er een van dialoog te zijn die begint met de vraag: wat kan de gemeente voor u doen?
6. Dat niet alleen leraren in de prijzen vallen als het gaat om een (al dan niet tijdelijke) opslag op hun inkomen, maar dat dit ook geldt voor de ouders, vrijwilligers en de andere professionals die zich voor de jeugd in de aandachtswijken van Zuid inzetten. Spoort u het College aan daar zoveel mogelijk zelf werk van te maken, maar doe dat ook in richting van de departementen die verantwoordelijk zijn voor deze werksoorten en hun sociale partners. Het betreft hier in elk geval de werkers in de armoedebestrijding, opvoedingsondersteuning, sociaal werk, geboortezorg, kinderopvang, speeltuinen, sport, muziek, theater en andere kunstbeoefening, natuur en platteland, gezondheidszorg, kinder-, en jongerenwerk, jeugdzorg, wijkpolitie, geestelijke gemeenschappen, (sociale) media, bibliotheekwezen, en leermeesters die de jeugd inwijden in de wereld van arbeid en beroep. Hier ligt dus ook een opdracht voor SZW, VWS, JenV, LNV en OCW, die laatste dan voor zover het de werkers betreft die zich vanuit cultuur en media inzetten voor de vorming van de jeugd.
7. Dat de wijk Feijenoord met recht focuswijk is in die zin dat elke wethouder en elk gemeentelijk dienstonderdeel besef heeft van de nationale status aparte van onze wijk en dat alle beleid gericht is op de versterking van de kwaliteit en leefbaarheid ervan, in het bijzonder ook voor de jeugd. Wilt u het College daartoe aansporen?
8. Dat u het NPRZ aanspoort te werken aan hechte pedagogische wijkgemeenschappen zodat alsnog het perspectief van de eerder genoemde brochure gerealiseerd wordt. Wij werken daar graag aan mee en daar we hebben trouwens ook zo’n beetje het hele College om gevraagd. Tot op heden tevergeefs. 
9. De erkenning dat het NPRZ er in de eerste plaats is voor de Zuiderlingen; het gaat immers om hún leven, leren, wonen en werken. Zij zijn de belangrijkste belanghebbenden, ja zelfs de opdrachtgevers van het programma. Spoort u daarom het College aan werk te maken van de versterking van de burger- en wijkdemocratie door middel van de volgende maatregelen:
   • Per direct invoeren van het model van de wijkafspraak zoals bedoeld in Wijk aan Zet, daar waar de Wijkraden en de Gebiedscommissies dat wensen. Dus dat niet aan het volgende College overlaten.
   • Dat elke wethouder en de burgemeester een focus- dan wel aandachtswijk op Zuid adopteert.
   • Dat de ambtelijke top zijn wekelijkse werkoverleg houdt in de wijken in Rotterdam, om te beginnen op Rotterdam Zuid.
   • Dat de ambtenaren van het centrale beleidsapparaat hun kantoor voor tenminste twee dagen in de week verplaatsen naar plekken in de wijk waar burgers komen en de mensen van de dagelijkse praktijk hun werk doen. Dus niet in de zgn. ‘wijkhubs’ maar in speeltuinen, huizen van de wijk, kinderboerderijen, winkels, theehuizen, markten en andere natuurlijke ontmoetingsplekken. Zodat zij een veel beter zicht en gevoel krijgen van wat er onder de burgers en in wijken leeft. Om te beginnen op Rotterdam Zuid.
   • Dat elk Raadsvoorstel van het College een ‘burgerparagraaf’ bevat waarin staat hoe de ambtenaren zich hebben vergewist van wat het voorstel betekent voor de burgers die door het voorstel geraakt worden en wat de uitkomst daarvan is.
   • Het in bespreking brengen onder de Rotterdamse ambtenaren van de Amsterdamse ambtseed die een veel betere uitdrukking is van wat de beroepsbeoefening van ambtenaren verwacht mag worden dan de oubollige en archaïsche tekst die daarvoor in Rotterdam gebruikt wordt. Laat het infantiele 010-020 gedoe hierin geen belemmering zijn. Zie bijlage bij pedeng.nl/gericht
   • Herhaling van de Burgertop die in 2012 plaatsvond, dan wel afzonderlijke conferenties per wijk of gebied waarbij de burgers de stem krijgen die hen toekomt. Hoe dan ook te houden op datums die er nog toe doen in het kader van de Gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022.
10. Anders dan bij de deelgemeente Feijenoord heeft het College volstrekt gefaald op het terrein van het welzijnswerk op Feijenoord. Daarom doen wij u het dringende verzoek het College aan te sporen de nu lopende aanbestedingsprocedure Welzijn Feijenoord stop te zetten zodat ruimte ontstaan voor een nieuw ontwerp op basis van een wijkafspraak waarbij de burgers wél een belangrijke inbreng hebben. Stopzetting ook met het oog op een evaluatie van de performance van de huidige welzijnsorganisatie Humanitas waarvan inmiddels ook bekend is dat die financiële malversaties gepleegd heeft. En omdat bij deze aanbesteding stellig de hand gelicht wordt met de spelregels voor de openbare mededinging; daarvan is melding gedaan bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM)
11. Het College aan te sporen helderheid te scheppen in de schimmige delta van geldstromen die de vorming van de jeugd ten goede moeten komen maar waarbij volstrekt onhelder is wat de bestemming ervan is en de rationale die erachter schuilgaat. Zodat de burgers in de wijken en hun volksvertegenwoordigers weten waar ze in financieel opzicht aan toe zijn, evenals de vrijwilligers en de professionals die zich voor de vorming van de jeugd op Zuid inzetten.
12. Het NPRZ aan te sporen te komen met een robuust wetenschappelijk programma dat voorziet in onbevangen en deugdelijk onderzoek naar de relatie tussen het gevoerde beleid van het NPRZ op alle drie de pijlers en de effecten daarvan, op een zodanige wijze dat het beleid ook op een verstandige en verantwoorde manier kan worden bijgesteld. En dat de belastingbetaler een antwoord krijgt op de vraag of het geld goed besteed is. Dit betekent in de eerste plaats een veel steviger positionering en facilitering van de relevante Kenniswerkplaatsen. En het verdient dringend aanbeveling hier ook samenwerking aan te gaan met het Kenniscentrum Ongelijkheid te Amsterdam. Ook hier geldt, laat het infantiele 010-020 gedoe geen belemmering vormen die samenwerking te zoeken.

Wilt u ons laten weten of u dit bericht in goede orde ontvangen hebt en wanneer we een inhoudelijke reactie kunnen krijgen?

Hoogachtend,

Namens de Wijkraad Feijenoord,

Ype Akkerman

y.akkerman@wijkraadrotterdam.nl

010 5118119

(*) Zie www.pedeng.nl/vals  (longread) en www.pedeng.nl/valspb  (samenvatting)

 

 

Stop met onmiddellijke ingang de smadelijke Veilig Thuis meldingen door scholen.  Geef ruim baan aan thuisonderwijs en aan alternatieve leerroutes voor kinderen en jongeren die vast dreigen te lopen in de het reguliere onderwijs. Regel een wettelijk Recht op Vorming en schaf de huidige leerplichtwet af. Hef de nutteloze financiële schotten op tussen onderwijs en zorg.

Onze motivatie

Verontwaardiging en ergernis. Dat zijn de emoties die ons tot dit pamflet hebben gebracht. Verontwaardiging omdat kinderen en jongeren gedwongen worden op school te zitten terwijl dat voor hen evident plekken zijn waar ze heel slecht in hun vel zitten of zelfs schade oplopen; het is dan ook volledig terecht dat ze dit weigeren. En ook omdat ouders van deze kinderen zo achter de broek worden gezeten dat zelfs uithuisplaatsing tot het standaard handelingsrepertoire van ‘Vellig Thuis’ en de jeugdbescherming is gaan horen. Deze kinderen en hun ouders worden door die klopjachten gemaltraiteerd en er moet dan ook direct een einde aan komen. En het is ergernis over het feit dat deze problematiek al zo lang bestaat en dat het beleid voortdurend in dezelfde cirkeltjes blijft steken. Steeds worden de oplossingen gezocht in het systeem dat de problemen veroorzaakt en het is de hoogste tijd dat te doorbreken.

 Onze dringende aanbevelingen

1. Een aanbeveling aan iedereen

Verwijder de term thuiszitter uit de beleidsvocabulaire en de volksmond. Immers, als je dit betoog volgt krijg je een situatie waarbij ieder kind en iedere jongere de vorming ontvangt op de manier die bij hem past. En daarin is elk kind en elk traject even waardig. We hebben die stigmatiserende term dus niet meer nodig.

2. Aan de kinderen en jongeren voor wie het schoolsysteem klaarblijkelijk niet werkt

Willen jullie één ding heel goed onthouden?  Elk van jullie mag er zijn en van elk van jullie is je leven waard om geleefd te worden. Dat je om wat voor reden niet naar school kunt is geen diskwalificatie, maar het stelt jullie en jullie ouders wel voor de opdracht om andere manieren te vinden om de vorming te krijgen die jullie -zoals Erasmus zegt- tot mensen maakt.  Daarom doen we aan jullie de volgende aanbevelingen.

1. Zoek elkaar op en zorg voor vormen van lotgenotencontact. Daar kunnen jullie ook hulp bij vragen van in principe iedereen die er voor voelt jullie daarin te ondersteunen. Daartoe doen we ook een algemene oproep aan iedereen die om jullie geeft.
2. Richt een vakbond op. Het LAKS kan jullie daarbij helpen of misschien kunnen jullie je bij het LAKS aansluiten. Of kijk anders ook hier of er andere mensen die jullie daarbij kunnen helpen.
3. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar jullie idee iets mee moeten. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in jullie gemeente en het parlement.

 

3. Aan de ouders van deze kinderen en jongeren
4. Richt een vakbond voor ouders op. We denken aan een federatie van alle kleinere ouderorganisaties die de afgelopen jaren ontstaan zijn. In zo’n federatie weten deze organisaties elkaar te vinden op een gezamenlijk verhaal of opdracht maar blijft er ook voldoende ruimte voor eigen profilering. Hoe dan ook: ouders, verenigt u! U bent immers burgers en u heeft dus democratische rechten. Want de staat verdrukt, de wet is logen.
5. Daar kunt u ook hulp bij vragen van in principe iedereen die er voor voelt u daarin te ondersteunen. Daarom doen we ook een algemene oproep aan iedereen die dat kan en daartoe bereid is.
6. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

 

4. Aan de (ex-) leraren van deze kinderen
5. Het is u klaarblijkelijk niet gelukt om voor deze kinderen de leraar te zijn die u zou willen. Dat is geen schande, want niemand is aan het onmogelijke gehouden. Veel leraren moeten voldoen aan verwachtingen die door anderen gesteld zijn, zonder u te raadplegen over de haalbaarheid ervan. Onze aanbeveling is wel deze kinderen niet uit het oog toe verliezen. Laat af en toe blijken dat u nog steeds belangstelling voor ze hebt en voor hun wederwaardigheden. Ook op die manier kunt u er voor hen zijn.
6. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

 

5. Aan de leerplichtambtenaren en de medewerkers van Veilig Thuis
6. Dit werk zal u niet meevallen. Weet u zeker dat u het goede doet als u kinderen en jongeren dwingt te verblijven op een plek waar ze zich evident niet thuis voelen en die zelf traumatisch kan zijn? En gaat het aan ouders daarom achter de broek te zitten en te dreigen met uithuisplaatsing of andere sancties? Oordeelt u zelf en laat uw professionele en menselijke geweten spreken. U heeft altijd de keus om dit werk te weigeren en zoek daarbij dan ook de steun bij elkaar en bij uw vakbond.
7. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

 

6. Aan de lokale volksvertegenwoordigers in de Gemeenteraden
7. Sommeer de verantwoordelijke wethouders om per direct te stoppen met de klopjachten op de tot-thuiszitter-gemaakten en hun ouders door de leerplicht, Veilig Thuis en de jeugdbescherming.
8. Steun deze kinderen en jongeren door de verantwoordelijke wethouders aan te sporen hen te ondersteunen met geld uit de WMO en eventuele andere middelen.
9. Steun deze kinderen en hun ouders ook door er bij uw landelijke collega’s in het parlement op aan te dringen de aanbevelingen die aan hen gericht zijn over te nemen.
10. Stuur deze notitie ook rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet.

 

7. Aan de landelijke volksvertegenwoordigers in het parlement
8. Sommeer de verantwoordelijke ministers om per direct te stoppen met de klopjachten op de tot-thuiszittende-gemaakten en hun ouders door de leerplicht, Veilig Thuis en de jeugdbescherming.
9. Sommeer de minister van OCW dat er per 1 januari 2022 een regeling komt die er in voorziet dat de middelen die nu blijven hangen bij het ministerie van OCW, de samenwerkingsverbanden en de scholen ter beschikking komen aan de vorming van de kinderen en jongeren die niet gebruik maken van het reguliere onderwijs, maar van alternatieve trajecten als die van Movisie of van thuisonderwijs. Dit geld moet per 1 januari 2022 gaat rollen. Hoe dit technisch gaat is aan OCW, als het maar effectief is en efficiënt en dat er geen geld aan de strijkstok blijft hangen. Het verdient daarom ook aanbeveling dat OCW daartoe de betreffende ouders raadpleegt en de besturen van de thuiszittersinitiatieven.
10. Regel dan direct ook dat een evenredig deel van de 8,5 mld. voor het Nationaal Programma Onderwijs voor de vorming van deze kinderen en jongeren beschikbaar komt.
11. Geef de ministers van OCW en VWS de opdracht te onderzoeken wat de merites zijn voor de vorming van de jeugd van de alternatieve trajecten die het onderwerp zijn van de motie Kwint/Westerveld.
12. Geef de minister van OCW de opdracht te onderzoeken wat goede manieren zijn om een regulier diploma te krijgen dat toegang geeft tot hetzij vervolgonderwijs dan wel de arbeidsmarkt zonder dat de betreffende jongeren gebruik maken van het reguliere onderwijs.
13. Trek het initiatiefwetsvoorstel Leerrecht van Paul van Meenen in.
14. Kom met een initiatiefwetsvoorstel dat de uitwerking is van het wettelijk Recht op Vorming zoals beschreven in bijgaande notitie.
15. Spoor de ministers van VWS, SZW, V&J, LNV, Defensie en OCW aan dat ze zich allemaal inzetten voor een betere salariëring en arbeidsvoorwaarden van de werkers voor de vorming in de eigen werksoorten. En niet OCW alleen voor de leraren.
16. Benut de huidige Kabinetsformatie om te komen tot een Ministerie van Vorming voor zowel de jeugd als voor een leven lang leren. Zoals beschreven in par. 7 punt 6 van de notitie.
17. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet.

 

11. Aan iedereen overigens die geeft om deze kinderen en jongeren en hun ouders
12. Kijk of u vanuit uw engagement, uw expertise en uw maatschappelijk gezag iets kunt betekenen voor deze kinderen en hun ouders, bijvoorbeeld door het ondersteunen van lotgenotencontact of bij het oprichten van een vakbond voor de kinderen of een federatieve vakbond voor de ouders. En wie weet op andere manieren.
13. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

 

Lex Hupe

Ype Akkerman,

September 2021

 

 

Recht op Vorming

Een Erasmiaans betoog[1] waarin de term ‘thuiszitter’ gehekeld wordt, gewezen wordt op de beperkingen van de school als passende plek voor ieder kind, opgeroepen wordt de klopjachten op thuiszitters en hun ouders per direct stop te zetten en dat het geld dat nu op de plank blijft liggen gaat rollen voor de vorming van  deze kinderen en jongeren. En waarin gepleit wordt voor een wettelijk Recht op Vorming dat de huidige Leerplichtwet vervangt.

1. Tot-thuiszitter-gemaakten

Je gaat naar school of je bent thuiszitter. Beter kan het stigmatiserende en manipulerende frame rond deze kinderen niet worden beschreven. Het lijkt bijna bedácht door de apparatsjiks van de onderwijssekte die het kennelijk niet kunnen hebben dat er kinderen zijn die niet van de door hen zo gekoesterde scholen gebruik willen of kunnen maken. Manipulatief ook, want ‘zitten’ is niet het onderscheidende kenmerk tussen een kind dat wel naar school gaat en een kind waarbij dat niet het geval is. Zeker, je gaat weliswaar naar school, maar eenmaal daar aangekomen breng je het leeuwendeel van de tijd ook zittend door. En een ‘tot- thuiszitter-gemaakte’ kan een heel actief leven hebben met belangrijke vormende merites, bijvoorbeeld door te sporten, lekker banjeren in de natuur, viool leren spelen of mee te doen in een de ‘thuiszittersinitiatieven’ die in opdracht van VWS door Movisie zijn geïnventariseerd[2]. Het zijn er vele; enkele voorbeelden zijn Walhallab (Zutphen), De Digibende (Amstelveen) en Sparkling Kids Drenthe/Utrecht). En dan nog, wat is er mis met thuis? Thuis ben je waar je je thuis voelt en waar het veiliger is dan op school, zo is de ervaringen van deze kinderen.

Door deze tunnelvisie en dit gebrek aan zelfreflectie faalt de overheid in zijn grondwettelijke opdracht tot aanhoudende zorg voor het onderwijs voor ieder kind. Bovendien bespaart het ministerie van OCW op elk kind dat niet naar school gaat een bedrag van tenminste 6000,- tot mogelijk 15.000, -per jaar en is niet bereid dat geld in te zetten voor het soort voorzieningen dat in het Movisie-rapport beschreven is. Dat is in strijd met artikel 23 van de Grondwet. Tenslotte valt op hoezeer in de decennia van het thuiszittersbeleid de oplossing van het probleem voortdurend gezocht wordt in het systeem dat het probleem produceert en het beleid in dezelfde cirkeltjes ronddraait.

2. Beperkingen van de school

Tot-thuiszitter-maken is het gevolg van een mismatch tussen het kind en de school. De school schiet op twee manieren tekort, inherent en situationeel.

1. Inherente tekorten

Het organiseren van onderwijs in een school en in groepen is niet primair op pedagogische of didactische overwegingen gebaseerd maar op financieel-economische. Het is immers goedkoper om per leraar meer kinderen te bedienen dan minder. Dit alles is op zich ook helemaal niet erg: de bomen reiken niet immers tot de hemel en efficiency is een waarde op zich. Maar je mag dan niet op voorhand verwachten dat een school voor elk kind de aangewezen manier is om onderwijs te ontvangen. Dat geldt bijvoorbeeld voor hoogbegaafde kinderen of voor kinderen met een vorm van autisme, groepen waarvan de overheid zegt dat het onderwijs er ‘passend’ voor is. Het is echter niet passend om zulke kinderen naar een school te dwingen, wat in de praktijk van alledag wel de toepassing is van de leerplichtwet.

De functie van de school voor de persoonlijke en sociale vorming van de school verdient ook relativering. Als kinderen vanaf hun 4^de tot hun 18^e verkeren in een groep met leeftijdsgenoten is dat niet bepaald een natuurlijk stamverband. Natuurlijk heeft de school merites bij het opdoen van persoonlijke vorming en sociale vaardigheden. Maar die zijn eerder het effect van schoolbezoek dan het oogmerk ervan en ze leren het kind vooral zich op school te handhaven. Wat nog niet a priori wil zeggen dat ze daarmee de vaardigheden opdoen die ze in het echte leven nodig hebben. Daarom kan een bijbaan op de markt of bij je vader in de zaak een tijdsbesteding zijn met meer vormende kwaliteit dan een langdurig verblijf in klasverband.

Ook de bijdrage die de school levert aan kansengelijkheid moet worden gerelativeerd. ‘Onderwijs emancipatiemotor’ is een mythe die niet door historische feiten wordt ondersteund, zo leert de geschiedenis van de verheffing[3]. En het is zelfs buitengewoon riskant de school en de leraar verantwoordelijk te houden voor de oplossing van problemen thuis en in de nabije omgeving van kinderen; de ervaringen in de Verenigde Staten spreken boekdelen.[4]

2. Situationele tekorten

Situationele beperkingen vloeien voort uit de huidige staat van het onderwijs: te grote klassen, een gapend lerarentekort, een burn-outpercentage van 25%, administratieve verplichtingen in combinatie met een hoge prestatiedruk.  Als je dit optelt bij de inherente beperkingen van de school, dan mag duidelijk zijn dat die voor een toenemend aantal kinderen een hele slechte biotoop is en verzuim dan ook volstrekt gerechtvaardigd. Erasmus zegt hierover  “dat we moeten kiezen tussen onderricht thuis of een klasje samen met anderen. Het laatste is een gemakkelijke oplossing en het meest gebruikelijk. Het is namelijk veel eenvoudiger met één boeman een hele klas onder de knoet te houden, dan dat één persoon één leerling opvoedt tot een mens met een open geest”. Nu gaat het niet aan om leraren een boeman te noemen maar als je overspannen voor de klas staat dan doe je de kinderen onvermijdelijk tekort.

Uitval is in deze gevallen juist een teken van gezondheid en de terechte wens tot zelfbescherming tegen trauma’s die kinderen in zulke situaties hun leven lang kunnen achtervolgen. Tegen die achtergrond is het Thuiszitterspact, dat er op gericht is alle kinderen kost wat kost weer op school te krijgen effectief noch verdedigbaar in moreel opzicht. Het is institutioneel onrecht grenzend aan kindermishandeling. Als dan ook nog organisaties als Veilig Thuis eraan te pas komen door ouders van ‘tot-thuiszitters-gemaakten’ achter de broek te zitten en met allerlei disciplinaire maatregelen te dreigen of te komen, dan is het zonneklaar dat de overheid en de instituties hier hun boekje ver te buiten gaan. Het is ‘détournement de pouvoir’, gebruik van je gezag op een manier waarvoor je die niet gekregen hebt. Daarom moeten deze klopjachten op de kinderen en hun ouders per direct stoppen.

Als we uitgaan van wat een kind nodig heeft voor diens leerproces en vorming, dan schiet de school dus in meerdere opzichten tekort. Dat verklaart ook het gebrek aan motivatie dat kinderen hebben voor de school, zoals de Inspectie al sinds jaar een dag constateert. Manifest verzuim is dan waarschijnlijk het topje van de ijsberg. Daaronder zit een grote populatie aan kinderen voor wie de school op z’n best een verplicht nummer is. Innerlijk zijn ze al lang afgehaakt.

3. Alternatieven op waarde schatten

Willen we dat elk kind het onderwijs krijgt dat passend is, en blijven scholen onderhevig aan de hierboven geschetste beperkingen, dan is er behoefte aan alternatieven. En die zijn er toenemende mate. Klaarblijkelijk heeft het ministerie van VWS het belang ervan beter door dan het ministerie van OCW, want de opdracht aan Movisie voor de eerder beschreven inventarisatie van thuiszittersinitiatieven is van VWS afkomstig. OCW komt maar niet los van zijn schoolgecentreerde preoccupaties, wat bijvoorbeeld ook blijkt uit het onderzoek naar ‘onderwijs op andere locaties dan de school’. Met andere woorden, op school moet het gebeuren en alternatieven worden beoordeeld vanuit het perspectief van de school. Terwijl het toch veel terechter is om te kijken naar wat het een kínd nodig heeft voor diens vorming en leerproces? In feite is het beleid gebaseerd is op de behoeften van de educratie in plaats van die van het kind. Daarom is het een goede zaak dat er een motie van de Kamerleden Kwint en Westerveld is aangenomen, waarin gevraagd om experimenten met thuiszittersinitiatieven[5]. Een kamerbrede motie ook, hetgeen de burger moed geeft.

Maar dan ook boter bij de vis. Dan moet het geld dat nu niet wordt uitgegeven omdat deze kinderen en jongeren geen gebruik maken van het reguliere onderwijs op een andere manier beschikbaar komen voor hun vorming. Bijvoorbeeld via een persoonsgebonden budget, rechtstreeks aan deze thuiszittersinitiatieven of anderszins.  Hoe dan ook, dat geld moet niet blijven hangen bij het Ministerie , scholen of samenwerkingsverbanden. Het moet rollen en wel zo dat er niets aan de strijkstok blijft hangen.

4. Naar een Recht op Vorming

4.1 Het wat en waarom van vorming

Eerst de term vorming. Daarmee wordt bedoeld de (positieve) resultaten van alle invloeden die het kind ondergaat van de mensen in diens leefomgeving. Het is dus een verzamelbegrip. We sluiten hier aan bij Erasmus al die stelt dat ‘mensen niet worden geboren maar gevormd’. Die vorming is breed en divers want is er op gericht het kind in al zijn mogelijkheden en talenten mens te laten worden. Dat is dus persoonlijk, sociaal, in kennis, taal en rekenen, creatief, artistiek, sportief, fysiek, psychisch, motorisch, praktisch, qua gezondheid, professioneel, in deugd, behulpzaamheid, omgaan met de teleurstellingen en de gebrokenheid des levens, en het vermogen lief te hebben. Kortom, alles wat we onze kinderen toewensen en waarmee we ze graag toerusten. Vorming in deze definitie is dus het resultaat van opvoeden, onderwijzen, beschaven, zorg, hulpverlening, training en instructie; anders gezegd alle activiteit die we met elkaar verrichten om het kind op alle dimensies van diens leven uit de verf te laten komen. En op aldus zo iemand wordt die, om met Erasmus te spreken, “de trots en helpende hand van zijn ouders kan zijn, aan wie ze een groot deel van het beheer van hun bezittingen kunnen overlaten, wiens toewijding een troost en steun zijn zal zijn naarmate de jaren gaan wegen, die een trouwe beschermer zal zijn van de familie, een goede echtgenoot voor zijn vrouw, een moedig en verdienstelijk burger voor zijn land. Laat ik maar zwijgen over het feit dat juist deugdzaamheid en kennis, meer dan wat ook, een mens tot rijkdom, waardigheid, gezag, ja zelfs een goede gezondheid, kortom tot alles wat ouders hun kinderen uit de grond van hun hart toewensen”. Dit wenkende perspectief trekt ons ook weg uit de nogal economistisch rationale achter onderwijs. Het economische belang van vorming is evident maar ingebed in een veel breder vormingsbegrip. En verder heeft deze vorming ook een belangrijke intrinsieke waarde die raakt aan de zin van ons bestaan. Dat is de persoonsvorming die door Erasmus als volgt wordt beschreven: de belangrijkste voorwaarde voor geluk is dat je wilt zijn wat je bent.

 4.2 Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de vorming van hun kind

Uitgangspunten zijn dat de primaire verantwoordelijkheid van ouders voor de vorming van hun kind die gericht is op menswording. En de daarvan afgeleide verantwoordelijkheid van personen en voorzieningen die zorgdragen voor ‘vorming buitenshuis’. Die is er jegens de ouders.

 4.2.2  Vorming thuis

In deze benadering nemen ouders de vorming van hun kind in eerste instantie en zover mogelijk zelf ter hand, door zaken als voorlezen, goede nachtrust, interessante uitjes, spelletjes, museumbezoek, balletje trappen, knuffelen, het bieden van structuur, voorbeeldgedrag, etiquette, leren fietsen en allerlei andere activiteiten met een vormend en educatief karakter. Er zijn ook ouders die  thuisonderwijs geven; die gaan zo ver in hun verantwoordelijkheid dat het kind een diploma verwerft zonder ooit een school van binnen te hebben gezien. Dat moet niet worden ontmoedigd maar juist gewaardeerd! Ook door aan de ouders het geld te geven dat de overheid bespaart doordat niet van het bekostigde onderwijs gebruik maken. Eigenlijk zou thuisonderwijs de norm moeten zijn, maar dan wel in combinatie met een soepel dispensatiebeleid als ouders hun kind toch liever op een school willen hebben.

Iedere ouder doet hier wat redelijkerwijs in zijn vermogen ligt. Uiteraard kunnen naast de ouders ook mensen in de directe informele omgeving van het kind een rol in de vorming spelen. Die komen uit de kring van mensen die bij het kind op kraambezoek komen als het pas geboren is: familie, vrienden, kennissen en buren. Die worden gemakshalve ook tot de thuissituatie gerekend.

Helemaal nieuw is dit idee niet. Zie bijvoorbeeld dit betoog uit 1997 van een tot op heden onbekende. [6]

4.2.3. Vorming buitenshuis

De verantwoordelijkheid voor de vorming van hun kind houdt ook in dat ouders op een verstandige manier voorzieningen en personen voor ‘vorming buitenshuis’ benutten. Iedereen denkt dan meestal aan de school en aan leraren. Maar wie wat breder en inclusiever kijkt ziet ook de vele werkers die zich op vrijwillig of beroepsmatig voor de voor de vorming van de jeugd inzetten via geboortezorg, kinderopvang, speeltuinen en kinderboerderijen, sport, muziek, theater en andere kunstbeoefening, natuur en platteland, gezondheidszorg, kinder-, en jongerenwerk, jeugdzorg, wijkpolitie, geestelijke gemeenschappen, (sociale) media, bibliotheekwezen, reïntegratie, reclassering en leermeesters die de jeugd inwijden in de wereld van arbeid en beroep. Het is aan de ouders om te bepalen in welke mate en op welke manier ze gebruik willen maken van al deze voorzieningen en personen. Zij hebben de regie over de tijdsbesteding van hun kinderen en om er voor te zorgen dat de kwaliteit ervan vormende waarde heeft. Dat kan dus ook betekenen dat ouders slechts van een deel van het aanbod van de school gebruik willen maken.

Dit geheel aan personen en voorzieningen omvat dan ook initiatieven die door Movisie op verzoek van het ministerie van VWS geïnventariseerd zijn. Die maken dus volwaardig deel uit van de pedagogische en educatieve infrastructuur waar de ouders gebruik van kunnen maken. Hetgeen ook betekent dat ouders er direct voor kunnen kiezen en niet pas nadat het kind eerst een lange martelgang in het reguliere onderwijs heeft moeten ondergaan.

4.2.4 De verantwoordelijkheid van voorzieningen en personen voor ‘vorming buitenshuis’

De verantwoordelijk van personen zich inzetten voor de ‘vorming buitenshuis’ is er jegens de ouders en is dus een afgeleide van de primaire verantwoordelijkheid van de laatstgenoemden. Daar doet het feit dat het toezicht op de kwaliteit is belegd bij overheidsinstanties, zoals de Inspecties voor het Onderwijs, de Jeugd of de Gezondheidszorg niets aan af. Die is er immers voor zover burgers, al dan niet met kinderen, dit toelaten, in een proces van democratische afweging en besluitvorming. Daarom is het ook van belang dat burgers zich bemoeien met de toetsingskaders die deze instanties voor hun toezicht vaststellen.  Hier ligt echter wel een probleem, gezien de vergaande verstatelijking van het onderwijs, de jeugdzorg en de gezondheid. Meestal worden de organisaties uit die werksoorten geconsulteerd over dit toetsingskader, wat vergelijkbaar is met het raadplegen van de kalkoen over het kerstmenu.

5. Diplomering

De school is natuurlijk wel een handige voorziening, want het verwerven van een diploma is inbegrepen. Dat is niet a priori het geval als ouders kiezen voor een andere route. En zolang de arbeidsmarkt, vervolgonderwijs en de samenleving dit vragen mogen we de jeugd een diploma met civiel effect niet onthouden. Het staatsexamen zou hier een mogelijkheid kunnen zijn en wellicht is het dan nodig examentrainingen of intensief diplomagericht onderwijs te volgen. Ook is het denkbaar te werken met ‘elders of anders verworden competenties’ (EVC). Hoe dan ook is het van belang te kijken hoe je vanuit alternatieve trajecten kunt komen tot een diploma met het normale civiel effect, en dat vergt wetenschappelijke reflectie en onderzoek. Sowieso is het goed onderzoek te doen naar de vormende en educatieve merites van de thuiszittersinitiatieven die we nu kennen. Dat kan ook interessante informatie opleveren voor het reguliere onderwijs.

Maar het verwerven van een diploma moet hoe dan ook een recht zijn, als onderdeel van ‘recht op vorming’.

6. Recht op vorming

Recht op vorming is dan de combinatie van twee dingen:

1. Het recht op menswording door vorming zoals Erasmus dat stelt, dus dat je op alle aspecten en dimensies van leven uit de verf mag komen
2. Het recht om een diploma te verwerven met civiel effect.
3. Dit recht scherpt ook de verhoudingen aan in de governance, in die zin dat ouders de primair verantwoordelijk zin voor de vorming van hun kinderen en dat de verantwoordelijkheid van personen en voorzieningen voor ‘vorming buitenshuis’ daarvan afgeleid is.

 

7. Implicaties voor geld en organisatie

Uitgangspunt is als volgt. De overheid dient zodanig geld ter beschikking te stellen dat:

1. Elk kind gratis naar school kan en dat het toegang heeft tot elke andere vormende voorziening (sport, kunsten, scouting etc.). Dat laatste hoeft niet per se gratis maar wel bijvoorbeeld tegen een inkomensafhankelijke contributie[7]. De gemeente is er in de meeste gevallen voor om  te zorgen voor een toereikende financiering voor die voorzieningen.
2. De alternatieve trajecten zoals Movisie beschrijft worden betaald uit het OCW-geld dat dit ministerie nu bespaart omdat deze kinderen geen regulier onderwijs volgen. Zo nodig aangevuld met WMO-geld, bijvoorbeeld op basis van het ‘mengkraanprincipe’. Wie dan dat geld dan ontvangt is ook kwestie voor nadere verkenning. Het is denkbaar dat dit via een rugzak gaat, maar je zou misschien ook de instelling kunnen bekostigen waar het kind een groot deel van de tijd doorbrengt. Ook is denkbaar dat een landelijk fonds wordt aangelegd waarin OCW zijn deel stort en de gemeenten een WMO-deel. Dat biedt ook de mogelijkheid dat bijvoorbeeld particuliere partijen en fondsen een bijdrage leveren. Hoe dan ook, linksom of rechtsom, die financiering moet wel zo snel mogelijk worden geregeld. Hetzelfde geldt de 8,5 mld. voor het Nationaal Programma Onderwijs. Daarvan moet ook zo snel mogelijk een evenredig deel beschikbaar komen voor de vorming van de tot-thuiszitter-gemaakten.
3. Elk kind een diploma kan halen met civiel effect, dus voortgezet onderwijs of middelbaar beroepsonderwijs[8]. Dat is een diploma dat uitdrukt waartoe het kind in staat is qua kennis en vaardigheden naar de beste mogelijkheden van het betreffende kind. Dus als een hoogbegaafd kind niet verder komt dan een vmbo-diploma dan is het geen recht gedaan; die verdient een gymnasiumdiploma, zo mogelijk op haar 15^de.
4. Dit Recht op Vorming heeft ook consequenties voor de salariëring en arbeidsvoorwaarden van andere jeugdprofessionals dan leraren. Het kan niet zo zijn dat alleen leraren voortdurend in de picture voor salarisverbetering staan maar dat dit ook geldt voor alle andere jeugdprofessionals. Hier ligt een taak voor de departementen VWS, SZW, V&J, LNV en OCW, die laatste voor zover het jeugdprofessionals betreft uit de wereld van de media, de bibliotheken en de kunsten.
5. Nog beter is een departementale herindeling die er op gericht is alle voor vorming relevante dienstonderdelen uit die ministeries samen te voegen in één Ministerie van Vorming voor zowel de jeugd als volwassenen. Daarmee wordt vooruitgegrepen naar de situatie tussen 1945 en 1965; het toenmalige departement van OK&W ging in die periode niet alleen over Onderwijs, Kunsten Media en Bibliotheken, maar ook over de Sport en over Vorming Buiten Schoolverband. Zo’n departement gaat werken als sprake is van een sterke en inhoudelijk competente ambtelijke top en een minister die in staat zijn tot het onderling verbinden tussen die werksoorten. We verwachten dat immers ook van de mensen van de dagelijks praktijk. Dat is in het kader van huidige kabinetsformatie per direct en prima te regelen. Wat een momentum voor zo’n mooie kans! Zie pedeng.nl/minjeugd

 

7. Leerrecht?

Het Recht op Vorming biedt rijkere mogelijkheden dan het leerrecht wat al heel lang onderwerp van discussie is. Nu ligt er een initiatiefwetsvoorstel van Paul van Meenen over leerrecht. Die stelt niet gerust, want het is eerder een nadere specificering van de situaties waarin een kind ontheffing kan krijgen van de schoolplicht, dan een doordachte uitwerking van Recht op Vorming op de wijze die in deze notitie bepleit wordt . Er wordt ook op geen enkele manier verwezen naar de mogelijkheid van alternatieven als een kind die ontheffing krijgt. Dit initiatief-wetsvoorstel is eerder bedacht vanuit het systeem (je gaat naar school, tenzij…) dan vanuit het belang van het kind en de verantwoordelijkheid van de ouders. Het is dan ook eerder contrair aan het belang van tot-thuiszitter-gemaakten dan dat het ze uit de brand helpt. Veel beter is het met een wetsvoorstel te komen dat het hierboven geschetste Recht op Vorming regelt.  

 

8. Aanbevelingen 

Zie bovenaan deze notitie.

9. Het laatste woord is aan Erasmus

De vorming van de jeugd is een opdracht voor iedereen. En wat Erasmus betreft ook de belangrijkste, één die het meest genade vindt in Gods ogen. Dat geldt ook voor ongelovigen, zo voegen wij eraan toe. Immers de instandhouding van de soort is het belangrijkste evolutionaire principe en daarom zit het in ons aller DNA om iets voor kinderen te voelen en te betekenen. Daarom kan ook iedereen zich laten inspireren door deze laatste ontroerende aansporing van Erasmus, één die in de taal der liefde geschreven is: “Laten we bedenken hoeveel we van onze kinderen houden, hoe veelzijdig en veeleisend een goede opvoeding is, maar ook hoe schitterend haar resultaat. Vergeet niet hoe vlot kinderen alles opnemen en hoe soepel hun geest is, hoe gemakkelijk ze iets aanleren dat goed is en bij de menselijke natuur past, zeker als vriendelijke, deskundige mensen het spelenderwijs weten aan te brengen”.

 

Lex Hupe

Ype Akkerman,

September 2021

 

 

 

 

 

 

 

 

[1] De citaten van Erasmus in deze notitie komen uit zijn Opvoeding van Kinderen. Er is geen document over opvoeding en vorming dat beter is dan deze brief. Qua inhoud, eloquentie, schrijfstijl en hartelijkheid topt deze brief ze allemaal.

 

[2] https://www.movisie.nl/publicatie/leren-thuiszittersinitiatieven

[3] www.pedeng.nl/verheffing

 

[4] www.pedeng.nl/verheffing

 

[5] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2020Z21724&did=2020D46288

 

[6] https://www.voogdijwet.nl

 

[7] Verder kunnen kinderen ook profiteren van fondsen zoals de stichting Leergeld, het  Jeugdeducatiefonds, het Jeugdcultuurfonds en het Jeugdsportfonds

 

[8] Hoger onderwijs laat ik hier even buiten beschouwing. Dit betoog biedt al complicaties genoeg.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De 8,5 mld. NPO geld is geen probleem maar een kans. Een kans voor elk kind om de brede vorming te krijgen die wij het gunnen, in alle 140 aandachtswijken van Nederland. Want met dit geld kan een eerste 2 à 3 jarige impuls worden gegeven aan een structureel Jeugdkansenprogramma met een duurzaam effect op meer kansengelijkheid. Eén ook die zo naar meer smaakt dat een nieuwe Regering en de gemeenten wel móeten investeren in zo’n structurele aanpak. Maar dan moeten de gemeenten hier hun kansen wel grijpen en dat kan vandaag nog. Het is niet moeilijk, zo leert de ervaring. Het is een kwestie van willen en twee heel eenvoudige maatregelen nemen. Die staan in paragraaf 4.

Het voorstel is in vieren.

1. Hevel de helft van het NPO-bedrag over naar andere jeugddisciplines. 

Dat de 8,5 mld. voor het NPO tot problemen leidt kon je van tevoren voorspellen. Daarom heb ik op 25 mei het voorstel gedaan aan de Tweede Kamer en de relevante bewindslieden om de helft van dit bedrag over te hevelen naar andere jeugddisciplines. Vergeefs uiteraard maar daar zal men op terug moeten komen. De komende Algemene Politieke Beschouwingen bieden daarvoor de eerstvolgende mogelijkheid.

Voordelen van deze overheveling zijn:

1. Voorkomen dat het geld wordt uitgegeven omdat het er nu eenmaal is, dat het weglekt naar bestemmingen waarvoor het niet bedoeld is of dat het opgepot wordt bij de schoolbesturen. Wat hele slechte bestedingen zijn van belastinggeld.
2. Het geld komt ook ten goede aan de bondgenoten van de leraren in alle andere leefdomeinen en disciplines: dat is belangrijk en terecht omdat ook zij hun inbreng hebben in de brede vorming van de jeugd.
3. Het geld kan tevens worden ingezet voor de ontwikkeling van aandachtswijken tot hechte pedagogische (wijk)gemeenschappen of ‘villages tot raise a child’.
4. Het biedt de impuls en de opmaat voor een structureel Jeugdkansenprogramma.

Zie voor een uitgebreidere onderbouwing en uitwerking van deze overheveling: www.pedeng.nl/hevel

2. Gebruik het als impuls voor een structureel Jeugdkansenprogramma 

Dit Jeugdkansenprogramma berust op vier pijlers:
1. Een toereikend en stabiel inkomen in de gezinnen
2. Goede en betaalbare (sociale) huisvesting
3. Voldoende en goed personeel in alle jeugddisciplines, vanaf de geboortezorg tot en met werkervaring in bedrijven
4. Hechte pedagogische wijkgemeenschappen (villages tot raise a child)

Het geheel van de NPO-middelen, herverdeeld als hierboven voorgesteld, is bedoeld voor de pijlers 3 en 4. Overigens heeft ook VWS middelen beschikbaar gesteld voor de jeugd na corona. Die worden gepoold met de herverdeelde NPO-middelen.

Voor een uitvoeriger beschrijving en onderbouwing van dit Jeugdkansenprogramma, zie www.pedeng.nl/jkp

3. Begin per direct met de samenlevingsopbouw naar hechte pedagogische (wijk)gemeenschappen

De eerste drie pijlers van het Jeugdkansenprogramma duren even en er gaat lang werk in zitten; ze vergen voorbereiding, overleg, wetgeving en een langdurig implementatietraject.

Dat is niet het geval bij pijler 4, hechte pedagogische wijkgemeenschappen. Daar kan elke gemeente vandaag nog mee beginnen. De voordelen van zo’n wijkgemeenschap zijn groot:

1. De geduldige en gestage samenlevingsopbouw die het vergt is niet duur en heeft een groot inverdieneffect.
2. Het doorbreken van segregatie naar migratie-achtergrond, tussen arm en rijk en tussen praktisch en theoretisch opgeleid.
3. Jeugdproblematiek ontstaat minder of wordt eerder afgevangen voordat het uit de hand loopt.
4. In zo’n gemeenschap werkt iedereen samen aan de brede vorming van de jeugd. Daardoor kan de school meester in de beperking te zijn door zich vooral toe te leggen op die zaken waarvoor het onderwijs garant moet staan: talen, rekenen en kennis op vele terreinen, en dat alles op het hoogst mogelijke niveau.
5. Het doorbreekt de verkokering in het jeugd- en onderwijsbeleid daar wat het ertoe doet. Namelijk op het niveau van de dagelijkse praktijk; daar wordt immers voor de jeugd het verschil gemaakt.
6. Het verzacht de problematiek van de personeelstekorten in belangrijke sectoren als onderwijs, kinderopvang en jeugdzorg. Hand in hand bereik je immers meer dan wanneer iedereen zijn eigen spel speelt. Dit laat onverlet dat die tekorten wel moeten worden aangepakt (zie pijler 3 Jeugdkansenprogramma)
7. Het samenwerken van ouders, vrijwilligers en professionals in zo’n gemeenschap en de resultaten die zo worden geboekt zijn motiverend en versterken de beroepstrots van de werkers van de dagelijkse praktijk. Dat maakt zo’n gemeenschap ook als arbeidsomgeving aantrekkelijk; het is een begeerlijke plek voor  iedereen die zich voor de jeugd inzet. Dan willen veel meer mensen dan nu het geval is er ook werken en dat draagt bij aan het inlopen van de personeelstekorten die zich vooral in de 140 aandachtswijken het scherpst voordoen.

 

4. Hoe maak je een begin met deze samenlevingsopbouw?

Elke gemeente volgt hier simultaan twee adviezen op:

1. Organiseer per wijk een pedagogische wijkconferentie waarin ouders, vrijwilligers en professionals uit alle relevante leefdomeinen en disciplines bij elkaar komen voor (nadere) kennismaking, om te ontdekken wat ze aan elkaar kunnen hebben en om gezamenlijk initiatieven af te spreken die betrekking hebben op de brede vorming van de jeugd in de wijk.

2. Stel een ‘wijkburgemeester’ aan, dit wil zeggen een competente ambtenaar die de vrijheid heeft en het gezag om naar bevind van zaken te handelen gericht op de ontwikkeling van de wijkgemeenschap. De uitkomsten van de wijkconferentie bieden voor diens werk de eerste aangrijpingspunten.

Waarom zijn dit goede adviezen? Een casus uit de praktijk.

Dit waren ca. 10 jaar geleden de twee aanbevelingen van de Veldacademie van Henk Oosterling aan de Deelgemeente Feijenoord. Nu had ik zelf een bewonersorganisatie opgericht die als eerste wapenfeit zo’n wijkconferentie organiseerde. De deelgemeente stelde een regisseur aan, naderhand een hele competente opbouwwerker en ikzelf heb als bewoner ook verbindende activiteiten en ontmoetingen georganiseerd. Deze ontwikkeling mondde uit in het zgn. PCF-manifest dat ook een pedagogisch wijkprogramma bevat. Zie www.pedeng.nl/pcf en daarbinnen het manifest van het Pedagogisch Collectief Feijenoord.

http://www.pedeng.nl/wp-content/uploads/2016/02/PCFManifest-11.pdf

Dit veelbelovende proces van ca. 3 jaar is door voormalig CDA-wethouder Hugo de Jonge niet gesteund en naderhand zelfs om zeep geholpen. Dit door middel  van drie aanbestedingsrondes welzijn waarbij alle kind- en jongerenwerk uit de wijk verdwenen is en de samenlevingsopbouw gestaakt. Zijn -eveneens van het CDA afkomstige- opvolger Sven de Langen heeft het nog erger gemaakt door een welzijnscowboy genaamd Humanitas de hand boven het hoofd te houden, die wat er nog aan samenlevingsopbouw restte helemaal de vernieling in hielp. Dit laat onverlet dat zo’n ontwikkeling nog steeds mogelijk is. Niet alleen op Feijenoord maar in alle 140 Nederlandse aandachtswijken. Dat veronderstelt dan wel betere wethouders dan de bovengenoemde twee maar dat kan onmogelijk een probleem zijn.

Zie voor een beknopt relaas www.pedeng.nl/dreams