Open brief aan de schoolbesturen op Rotterdam Zuid

Rond de zomervakantie stuurde ik de schoolbesturen op Rotterdam Zuid de onderstaande berichten waarin ik ze waarschuwde voor de sloop van het onderwijs op Zuid, als ze vasthouden aan de wijze waarin ze nu in het NPRZ participeren. In die berichten staat met zoveel woorden dat de schoolbesturen zich met de huidige regiodeal van het NPRZ in het pak hebben laten naaien en in een alleszins giftige relatie terecht gekomen zijn. Een relatie die een grote bedreiging voor de motivatie van het onderwijspersoneel om zich voor de jeugd op Zuid in te zetten, en die fors bijdraagt aan het groeiende tekort bij zowel leraren als directeuren.

Omdat ik op mijn eerste bericht van 28 juni jl. geen reactie kreeg heb ik op 5 augustus jl. een herinnering gestuurd. Daarop kwam alleen van het CVO een antwoord, hetgeen pleit voor de responsitiviteit van dit schoolbestuur, maar tevens het ontbreken ervan bij de andere schoolbesturen accentueert. Gezien deze minimale respons op mijn berichten ben ik zo vrij ze om te zetten in een open brief zodat iedere belanghebbende, zoals leraren, schoolleiders maar zeker ook ouders, er kennis van kunnen nemen. Let op uw saeck, is hier mijn dringende devies.

Herinnering dd. 5 augustus 2022

Beste besturen van de onderwijsinstellingen op Zuid,

Het zal ongetwijfeld met de zomervakantie te maken hebben dat ik nog geen reactie gekregen heb op het bericht hieronder. Die vakantie gun ik u ook van harte, maar ziet u wel kans me op korte termijn te laten weten of u het bericht in goede orde ontvangen heeft en me te laten weten wat u er mee gaat doen? Ik benut deze herinnering ook om het bericht onder de aandacht te brengen van enkele schoolbesturen die het eerder niet hebben gekregen.

Sinds het bericht van 28 juni hebben zich enkele nieuwe ontwikkelingen voorgedaan en die maken mijn betoog urgent.

1. Midterm Review NPRZ

In de eerste plaats de midterm review van Martin van Rijn. Ik weet niet hoe het u vergaat maar ik vind het een volstrekt onvoldragen stuk. Consultants die beweren dat het NPRZ voor 25% geslaagd is lijden aan ernstig gezichtsbedrog. Want de jeugd op Zuid is slechter af dan 10 jaar geleden. Wat betreft hun vorming en als het gaat om de noodzakelijke condities daarvoor; dat zijn een stevige materiele basis in de gezinnen en een hoogwaardige pedagogische en educatieve infrastructuur in de wijken. Er gaan grote bedragen om in het NPRZ en het heeft flinke impact op de burgers, in het bijzonder die met kinderen, en zeker ook op uw personeel. Daarom heeft iedereen die zich hier op Zuid in de praktijk van alledag inzet voor de jeugd, of het nu de ouders zijn, jeugdprofessionals in loondienst, sociaal ondernemers of vrijwilligers het volste recht op een onbevangen, deugdelijke en wetenschappelijke beleidsevaluatie, en daar voldoet deze midterm review geenszins aan. Ik neem aan dat u ook het artikel van dr. Gijs Custers gelezen heeft. Een verademing en dat moet het ook voor u en voor uw personeel zijn, schat ik zo in. Bovendien, wie meent dat prestatieindicatoren als Cito-scores een maat zijn voor de kwaliteit van het onderwijs en voor beleidssucces pleegt volksverlakkerij en laat het onderwijspersoneel in de steek. In dat verband verwijs ik u ook graag naar het verhelderende boek van Berend van der Kolk, “De Meetmaatschappij”.

Is het niet de hoogste tijd voor een grondig gesprek over de vraag wat we de jeugd op Zuid bij willen brengen, waartoe we dat willen, wie daarvoor aan de lat zijn en hoe we dat het beste doen? En ‘we’, dat zij niet de zelfbenoemde autoriteiten, maar de burgers van Zuid, al dan niet met opgroeiende kinderen. En verder iedereen die zich beroepsmatig en vrijwillig inzet voor de vorming van de jeugd. Deze midterm review is het zoveelste bewijs van de armoedigheid in het denken hierover. Laat u zich daar toch niet de hele tijd in meeslepen! De kinderen en jongeren van Zuid verdienen beter, en hun ouders ook.

https://www.socialevraagstukken.nl/onvoldoende-wetenschappelijke-onderbouwing-voor-nationaal-programma-rotterdam-zuid/

2. Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid 

In de tweede plaats is inmiddels ook bekend dat het NPRZ zal worden voortgezet in het kader van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid en ik er ga van uit dat het NPRZ-bureau druk bezig is daarvoor een aanvraag in te dienen. Dat zal ergens in de loop van het komend najaar moeten gebeuren. Ik heb dan ook een dringend verzoek: verkoop uw huid duur en laat u zich niet zo in het pak naaien als bij de vorige onderhandelingen. U bent immers bevoegd gezag over het onderwijs, niemand anders. Stel dus harde voorwaarden aan de partners in het NPRZ, in het bijzonder het Rijk, de gemeente en de woningcorporaties, voordat u zich verbindt aan de volgende tranche. Harde voorwaarden op het gebied van bestaanszekerheid in huishoudens, goede huisvesting, een ruim aanbod aan vormende vrijetijdsbesteding en versterken van de sociale basis in de wijken; spreekt u deze partners nu eens aan op hun commitment en op hun prestaties.  En last but not least: schaf de sturing op prestatieindicatoren zoals Cito-scores af; wat zou dat een opluchting zijn! Wie nalaat deze voorwaarden te stellen speelt met vuur want u raakt ze allemaal kwijt, de leraren en de schooldirecteuren. En dat is in niemands belang. Of denkt u dat het lerarentekort wordt opgelost door OCW-beleid? Dat is een illusie en een hele dure ook, voor de burgers die daarvoor de publieke middelen op moeten brengen.

3. Personele discontinuïteit: De olifant in de kamer en in de porseleinkast

Tenslotte attendeer ik u graag op dit artikel van Thijs Janssen en Radboud Engbersen over personele discontuiteit in het sociale domein. Behartenswaardig, zeker ook voor het onderwijs. Hier in de wijk Feijenoord is personele discontinuïteit niet alleen de olifant in de kamer maar ook in de porseleinkast, die van een fragiele pedagogische infrastructuur. Alles van waarde is weerloos, zo blijkt eens te meer.

https://www.zorgwelzijn.nl/discontinuiteit-is-de-olifant-in-het-sociaal-domein/

Dringend verzoek

Wilt u me laten weten wat u met deze berichten gaat doen? Zoals ik eerder aangaf, liever mondeling contact dan een schriftelijke reactie. En wacht niet te lang want het gaat hard nu.

Vriendelijke groet,

Ype Akkerman

Pedagogisch Collectief Feijenoord

Oorspronkelijk bericht dd 28 juni 2022

Aan de bestuurders van de scholen voor PO, VO en MBO op Rotterdam Zuid,

Hoed u voor de sloop van het onderwijs op Zuid

Mag ik zo vrij u zijn u een dringende waarschuwing mee te geven? Als het NPRZ-beleid zo doorgaat wordt het onderwijs in de op Zuid gesloopt, en dat zeker in de focuswijken. Dat is nu al te zien aan de enorme werkdruk en het groeiende tekort aan leraren en directeuren. Dit heeft alles in zich van een neerwaartse spiraal en ik denk dat de wethouder van onderwijs noch de verantwoordelijk minister daarin gaat voorzien, zeker niet afdoende. Uiteraard zal de situatie per school en per bestuur verschillen, maar wie de schoen past trekke hem aan.

Ik schrijf u dit als burger van Rotterdam en als bewoner van de wijk Feijenoord die zich al meer dan 10 jaar inzet voor de vorming van zijn jeugdige medeburgers. Mijn eigen kinderen hebben dan weliswaar niet meer de schoolgaande leeftijd, ik heb er net als iedere burger alle belang bij dat kinderen de vorming krijgen die hen, om met Erasmus te spreken, voluit tot mensen maakt. Onderwijs vervult daarbij een belangrijke rol, en ik meen dan ook alle recht en reden te hebben om u als bevoegd gezag aan te spreken op uw verantwoordelijkheid. Daarnaast schrijf ik u ook als voormalig beleidsadviseur van het ministerie van OCW die indertijd meegewerkt heeft aan het ontwerp van wat – naderhand ten onrechte- ‘pijler School’ is gaan heten; ik heb met lede ogen aan moeten zien hoe van dat ontwerp (dat van de Children’s Zone) is afgeweken. Met hele nadelige gevolgen voor het onderwijs op Zuid, zo blijkt steeds meer.

Ik licht dat als volgt toe.

1. Schoolprestaties van kinderen zijn niet uitsluitend de prestaties van de school

2. Vijf belemmerende onderwijs-externe omstandigheden

3. Uw partners in het NPRZ zijn geen partners

4. Wat te doen? Drie aanbevelingen.

5. Een ‘Pijler Vorming’ als wenkend perspectief

1. Schoolprestaties van kinderen zijn niet uitsluitend de prestaties van de school

De aanpak van het NPRZ lijkt sterk op het ‘No Child Left Behind’ beleid in de Verenigde Staten. Die gaat uit van de misplaatste veronderstelling dat schoolprestaties van kinderen exclusief terug te voeren zijn op prestaties van scholen. Misplaatst, want die lage schoolprestaties zijn ook in belangrijke mate toe te rekenen aan onderwijs-externe omstandigheden die ik bij punt 2 beschrijf; het zijn geen natuurwetten maar het gevolg van beleidsfalen op andere terreinen. De miskenning van dat feit leidt er toe dat leraren met een mission impossible worden opgezadeld; ze worden geacht te dweilen waar anderen de kraan open laten. Dat men dit in de VS ook door begin te krijgen blijkt wel uit deze graphic waarin betoogd wordt dat de vorming en verheffing van de jeugd niet een ‘schoolgecentreerde’ maar een ‘systemische’ aanpak vergt. Bestudeert u deze graphic eens rustig voordat u verder leest. En bedenkt u daarbij ook dat de oorspronkelijke opzet van de Children’s Zone ook een ‘systemische’ was, waarbij de hele wijk uitgroeit tot een ‘village to raise a child’ en waarin iedereen die er toe in de vorming van de jeugd de waardering en plek krijgt die die toekomt. Net als bij het Amerikaanse voorbeeld ervan, de Harlem Children’s Zone. Deze graphic rekent en passant ook af met de mythe van ‘onderwijs als emancipator’.

https://nepc.colorado.edu/sites/default/files/publications/balloons-nepc-infographic.pdf

2. Vijf belemmerende onderwijs-externe omstandigheden

Nu is de situatie in de VS niet één op één te vertalen naar de Nederlandse situatie. Voor Rotterdam Zuid zijn die externe -door beleid beïnvloedbare- omstandigheden in elk geval de volgende vijf.

2.1 Structurele armoede die reeds in de vroege jeugd ernstige beschadigingen oplevert. Zonder ontbijt op school komen is nog maar het topje van de ijsberg. Amerikaans onderzoek heeft aannemelijk gemaakt dat lage schoolprestaties van kinderen voor 46% zijn toe te rekenen aan armoede. Bedenkt u dan vervolgens ook dat die armoede als gevolg van inflatie en hogere energiekosten alleen maar groter wordt.

2.2 Slechte huisvesting, waardoor kinderen verstoken zijn van ruimte voor spel, hobby’s, huiswerk en goede nachtrust. Het is zelfs zo dat goede sociale huurwoningen op Zuid onttrokken worden aan de woningvoorraad. De sloop van de Tweebosbuurt is daarvan wel het schrijnendste voorbeeld;

2.3 Een ernstig gebrek aan vormende vrijetijdsbesteding. Ik heb dat in mijn wijk Feijenoord teloor zien gaan. Dit terwijl uit onderzoek blijkt dat ook goede vrijetijdsbesteding bijdraagt aan de vorming van de jeugd en de schoolprestaties.

2.4 Wijken die segregeren en als los zand aan elkaar hangen, en geenszins voldoen aan het idee van een ‘village to raise a child’. Waardoor geen gebruik wordt gemaakt van de synergie die optreedt als ouders, jeugdprofessionals en vrijwilligers in de wijk de vorming van de jeugd als een gezamenlijke opdracht zien. Veeleer heb ik de afgelopen een enorm personeelsverloop gezien in alle jeugdprofessies; wat gezien het sterk relationele karakter van het werken met kinderen en jongeren uiterst nadelig voor hen uitpakt.

2.5 Een sturing op targets en prestatieindicatoren die, zo blijkt steeds meer, contraproductief uitpakt op de intrinsieke motivatie, het professionele geweten  van uw personeel en de kwaliteit van het onderwijs. Goed onderwijs draagt bij aan goede Cito-scores, maar worden ze als doelen en prestatieindicatoren gehanteerd dan treden perverse effecten op en wordt het werken van uw personeel onnodig stroef. Is het immers al niet genoegzaam bekend hoe funest het new public management uitpakt voor het sociale en pedagogische domein? De gemeente en het Rijk zijn niet bepaald vrijgekomen van deze verslavende ideologie.

3. Uw partners in het NPRZ zijn geen partners

Deze vijf factoren zijn de verantwoordelijkheid van uw partners in het NPRZ, in het bijzonder het Rijk, de gemeente Rotterdam en de woningcorporaties. Omdat die het op deze punten nadrukkelijk af laten weten moet u zich nadrukkelijk afvragen of het wel partners zijn; in werkelijkheid laten ze u in de steek en daardoor zit uw personeel met de gebakken peren. Voeg daar de machinaties van Marco Pastors aan toe, een technocraat die geen verstand heeft van kinderen en die behept is met een uiterst trage leercurve , dan kan ik niet anders concluderen dan dat u met de regiodeal voor het NPRZ in een hele giftige relatie terecht gekomen bent. Het zal u beslist niet meevallen u daaraan te onttrekken, maar u heeft geen andere keus, zo is mijn stellige overtuiging.

4. Wat te doen? Drie aanbevelingen

4.1 Indringend aankaarten

Ik raad u aan deze analyse van de situatie goed op u in te werken en aan te kaarten in het NPRZ-bestuur. Zodat ook uw partners het commitment aangaan voor de condities waar zij verantwoordelijk voor zijn. Doet u dat in elk geval bij de onderhandelingen voor een nieuwe regiodeal. Maar ik zou ook de huidige regiodeal indringend ter discussie stellen, met zo mogelijk als optie dat u er nu nog uitstapt. De eerste klap is immers een daalder waard.

4.2 Dring aan op een deugdelijke midterm review

Wat nu voor een ‘midterm review’ gehouden wordt mag die naam niet hebben. Als je halverwege een programma van 20 jaar bent, wat veel impact heeft op de bevolking en waar 260 mln. in om gaat, dan is het de hoogste tijd voor grondige beleidsevaluatie en dito reflectie. Daar hebben de burgers van Zuid alle recht op, net als u en uw personeel, de andere jeugdprofessionals en de vrijwilligers die zich dagelijks inzetten voor de vorming van de jeugd. Want die krijgen geenszins de waardering die ze verdienen, en dan druk ik me nog heel zacht uit.

Voor de aanpak ervan stel ik me voor dat er een ‘Commissie Midterm Review NPRZ’ wordt ingesteld die:

1. bestaat uit deskundige autoriteiten op de drie terreinen  van het NPRZ. Denkt u daarbij voor de ‘pijler School’ aan mensen uit de eredivisie van het type Kim Putters, Tjeenk Willink, Roel in ’t veld, Margrite Kalverboer, Mischa de Winter, Jos van der Lans, Gabriel van den Brink etc.;
2. de opdracht krijgt om op basis van deugdelijk wetenschappelijk onderzoek een beleidsevaluatie uit te voeren. Ik heb in dat verband al eens enkele concrete onderzoeksvoorstellen gedaan, tot op heden vergeefs;
3. tevens de vraag stelt of de analyse van Deetman en Mans die aan het NPRZ ten grondslag lag, nog actueel is. Als u het mij vraagt niet: zo zal armoede veel meer een issue moeten zijn en we moeten het ook niet meer hebben over onderwijs maar over vorming.
4. aanbevelingen doet voor het vervolg van het NPRZ.

Het lijkt me dat de Gemeenteraad besluit over de samenstelling en de opdracht van deze commissie. En dat die dat in elk geval doet in samenspraak met de Wijkraden van de wijken die het voorwerp zijn van het NPRZ. En uiteraard met u. Deze aanbeveling heb ik ook de Gemeenteraad gedaan. Ik zou me daarbij aansluiten, als ik u was.

4.3 Stel de dagprogrammering ter discussie.

“Wij doen niet wat ouders willen, maar wat we vinden dat ze zouden moeten willen”. Zo beargumenteerde Marco Pastors vorig jaar in een landelijke bijeenkomst de verplichte schooltijdverlenging. Wat een uitspraak, zeg! In de eerste plaats is dit een inbreuk is op de ook wettelijk vastgelegde primaire verantwoordelijkheid van de ouders. In de tweede plaats is dit een niet-juridisch gelegitimeerde verlenging van de leerplicht, ja zelfs een verkapte vorm van uithuisplaatsing. Een verwijzing naar instemming door de medezeggenschapsraden gaat ook niet op; want die gaan toch niet over de vrijetijdsbesteding van de kinderen? En is er eigenlijk ook inspectietoezicht op de schooltijduitbreiding? Neemt u van mij aan, die verplichting is een vorm van ‘détournement de pouvoir’.

Nu ben ik erg voor die naschoolse activiteiten, daar niet van, maar dan wel vrijwillig. En waarom kan het niet beter gespreid over de week? Bijvoorbeeld, drie keer in de week aansluitend aan de school, en dan ook ’s avonds en in het weekend? Dan zitten de kinderen en jongeren 24/7 in een stimulerende en vormende omgeving waar ze zelf keuzes kunnen maken voor activiteiten waar ze wel bij varen en die hun identiteit versterken. Het is daarbij ook goed te bedenken dat deze schooltijduitbreiding eerst en vooral een obsessie van Marco Pastors zelf is die hij er tegen vele terechte bezwaren van ouders, leraren en schooldirecteuren doorgedrukt heeft. En die meer gebaseerd is op geloof dan op een goed doordachte pedagogische en educatieve visie op de vraag wat de beste condities voor de jeugd zijn in om alle opzichten uit de verf te komen.

En verder, is de hierboven aangehaalde uitspraak van Pastors bovendien niet antidemocratisch bij uitstek? En ondertussen breekt iedereen zich het hoofd waarom de opkomstpercentages voor de verkiezingen zo laag zijn en het ‘burgertopje’ van 14 mei jl. goeddeels mislukt is. Het is daarbij goed te beseffen dat zeker tweederde van de burgers op Zuid zelf opgroeiende kinderen heeft maar werkelijk niets te zeggen hebben over het jeugdbeleid. Hetgeen ook geldt voor hun volksvertegenwoordigers in de Wijkraden. En dat ze door de gemeente alleen op hun verantwoordelijkheid worden aangesproken als hun kinderen over de schreef gaan, waarbij men niet wil beseffen hoe armetierig het eigen jeugdbeleid is. Ik heb daarover vorig jaar dit stukje geschreven. Www.pedeng.nl/afwijzing

 5. Een ‘Pijler Vorming’ als wenkend perspectief 

Was ik al niet onder de indruk van het jeugdbeleid van het vorige college, dat zeer verkokerd was en gekenmerkt door een ernstig gebrek aan inlevingsvermogen in het werk van de dagelijkse praktijk, ik wist niet dat het nog erger kon. Ik ben wel benieuwd naar wat u vindt van de aanpak van het huidige college, maar wat mij betreft is het de tweede stad van Nederland volstrekt onwaardig. De stad bovendien die zich erop beroemt dat Erasmus er geboren is en er zijn eerste 1000 dagen heeft doorgebracht. Die moet zeker twee meter in zijn graf gezakt zijn van het vele omdraaien als hij denkt aan het abominabele pedagogische klimaat waarin de Rotterdamse jeugd heden ten dage opgroeit.

Is er een beter perspectief? Dat lijkt me wel. U kunt dat vinden in het betoog hieronder dat ik geschreven heb naar aanleiding van de TV-serie ‘Sander en de kloof’. Het zou wat mij betreft moeten leiden tot een ‘Pijler Vorming’. Een pijler die er op gericht is dat de kinderen van Zuid uit kunnen groeien tot mensen aan wie je de toekomst van de wijken, de stad, het land en de planeet met een gerust hart kunt toevertrouwen. Zie www.pedeng.nl/sanklo.

Tenslotte

Dit bericht zal ongetwijfeld vragen oproepen. Ik ben graag bereid tot een toelichting. En tot steun bij de stappen die u naar mijn idee zou kunnen zetten.

Met vriendelijke groet,

Ype Akkerman

Pedagogisch Collectief Feijenoord

Rotterdam

010 5118119

www.pedeng.nl

ype@pedeng.nl

Twitter @ypakk

Op 20 december 2021 heb ik een klokkenluidersmelding gedaan over de misstanden bij welzijnsorganisatie Humanitas, die de afgelopen 4 jaar actief geweest is in het gebied Feijenoord. Daar is tot op heden geen reactie op gekomen, vandaar dit rappel. Wel heeft in de Gemeenteraad uitvoering discussie plaatsgevonden over het welzijnswerk Feijenoord, maar dan naar aanleiding van een artikel daarover in de NRC van 22 februari 2022. Was dit artikel al behoorlijk belastend en het debat in de Raad pittig, er is meer aan de hand en dat rechtvaardigt deze meer uitgebreide aanvulling op de eerdere klokkenluidersmelding. De titel van dit artikel is niet voor niets zo gekozen. 

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/02/10/welzijnswerk-in-het-arme-feijenoord-grote-ambities-veel-conflicten-a4087495

Aan de wethouders Christine Eskes en Arjan van Gils,

Van: Ype Akkerman

Onderwerp: Rappel klokkenluidersmelding

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         Rotterdam 15 maart 202

Op 20 december heb ik u per aangetekende brief een klokkenluidersmelding gedaan. (www.pedeng.nl/klok). Dat is inmiddels bijna drie maanden geleden en ik heb er nog steeds geen inhoudelijke reactie op gehad. Ik neem dat hoog op, vandaar deze -eveneens aangetekende- brief. Die gaat in afschrift aan minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins-Slot, de Gemeenteraad, het bestuur van het NPRZ, het bestuur van Humanitas, Ombudsman Marianne van den Anker en de Rekenkamer Rotterdam.

Het is tevens een open brief. Hij staat inmiddels op mijn website en ik zal alles doen om er voor te zorgen dat die breed verspreid wordt. Want ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat u de kwestie Humanitas het liefst in de doofpot stopt.

1. Doofpot

Want mocht u menen weg te komen met de moties die door de Gemeenteraad zijn aangenomen, dan heeft u pech. Want slechts één van deze moties is gericht op de performance van Humanitas, en dan uitsluitend diens financiële handel en wandel. De andere zijn toekomstgericht en gaan er vooral op neerkomen dat de goeden onder deze ene kwade moeten lijden. Ook de Wijkraden zullen het u niet aan dank afnemen, want het betekent alleen maar meer gemeentelijke controle en minder zeggenschap door de bewoners.

Nu is die financiële handel en wandel van Humanitas al erg genoeg. Die is een heel slecht voorbeeld voor de jeugd in dit gebied die zelf ook gemakkelijk valt voor de verleidingen van het grote geld, als dat op slinkse wijze verkregen wordt. En dit alles in een gebied waar veel bewoners in een financieel precaire situatie verkeren omdat ze het van de bijstand of laagbetaald flexwerk moeten hebben. Verder herinner ik u er aan dat de deelgemeente Feijenoord indertijd een voortijdig einde beschoren was omdat het bestuur beschuldigd werd van cliëntelisme en belangenverstrengeling. Het gedrag van het College en dat van Humanitas blijkt dus geen haar beter te zijn. Er is echter los van dit financiele wanbeleid ook nog heel wat te zeggen over de performance van Humanitas en ook dat verdient grondig onderzoek.

2. Vier dringende verzoeken

Ik heb de volgende vier dringende verzoeken.

1. Onderzoek klokkenluidersmelding

In mijn brief van 20 december 2021 heb ik u verzocht mij zo snel mogelijk te laten weten hoe het onderzoek naar aanleiding van deze klokkenluidersmelding gaat plaatsvinden, en dat in elk geval op een manier die voor mijn bronnen veilig is. Tot op heden bent u ernstig in gebreke gebleven. Wilt u mij daarom uiterlijk 1 april 2022 laten weten hoe u daarin gaat voorzien?

2. Gesprek kleine jeugdorganisaties Feijenoord

Het is wethouder Eskes vanuit de Gemeenteraad ook al gevraagd; om zich te verstaan met een aantal kleinere organisaties die zich hebben ingezet voor de jeugd met minimale of helemaal geen middelen van de kant van de gemeente. Het zijn in elk geval You-Talent, CJV, Monteirogym, Helderheid, Werkteam Feijenoord en Speeltuin Middenstip. Dat is een ernstige miskenning van hun werk en de wethouder heeft zich er in de Raad ook op een zeer afstandelijke wijze en met een flink gebrek aan inlevingsvermogen van afgemaakt. Laat ze dat nu toch doen. Om Ralph McTell te parafraseren: They’ll show you something that make you change your mind’. Als ze daarvoor open wil staan tenminste. https://youtu.be/M2r97Fo_HWE

3. Onderzoek jeugdbeleid op Feijenoord

Er zijn goede redenen tot een onafhankelijk onderzoek naar 10 jaar jeugdbeleid in de wijk Feijenoord. Daar heb ik vanaf 2019 verscheidene keren op aangedrongen, om te beginnen bij mijn inbreng voor de Raadscommissie ZOCS en wethouder Sven de Langen. www.pedeng.nl/dreams. Dat is niet meer dan normale beleidsevaluatie, om van te leren en om de burger en belastingbetaler in staat te stellen na te gaan of die waar voor geld gekregen heeft. Mijn stelling is dat de kinderen en jongeren op Feijenoord voor hun vorming en toekomst slechter af zijn dan 10 jaar geleden, toen het NPRZ begon.

4. Onderzoek Staat Jeugdprofessional

Er zijn goede redenen om aan te nemen dat het jeugdbeleid op Zuid ook faalt vanwege de sturing die sterk leunt op het volstrekt achterhaalde new public management en die het werken in de praktijk van jeugdprofessionals als leraren, sociaal werkers, jeugdhulpverleners en sociaal ondernemers in het jeugddomein onnodig stroef maakt. Wat een belangrijke oorzaak is voor burn-out, voortijdige uitval en groeiende personeelstekorten. Vandaar dit onderzoeksvoorstel van eind september 2021 dat ik inmiddels aan meerdere collegeleden en ambtenaren heb voorgelegd. Tot op heden zonder resultaat, dit terwijl de problematiek alleen maar urgenter wordt. Vandaar dat ik er bij u op aandring dat nu toch ter hand te nemen. Zie www.pedeng.nl/staat.

3. Terechte tevredenheid?

Wethouder Eskes meldde de Gemeenteraad dat de beginjaren van Humanitas weliswaar niet goed hebben uitgepakt zijn maar dat het naderhand toch allemaal goed gekomen is. Waar baseert zij dat op? Toch niet op het klanttevredenheidsonderzoek dat Sven de Langen in 2019 voor 2020 in het vooruitzicht gesteld, zelfs voor heel Rotterdam, maar niet heeft uitgevoerd? Zelfs voor het gebied Feijenoord heeft hij het niet waargemaakt; een ernstige omissie waarvoor wethouder Eskes politiek verantwoordelijk is. 

En wat betekent ‘goed gekomen’? Heeft Humanitas het beter gedaan dan zijn voorganger? In elk geval niet op het gebied van jeugdwelzijn en alle zogenaamd innovatieve projecten zijn op niets uitgelopen. Dat laatste betekent dus ook dat Humanitas onder valse voorwendselen deze opdracht heeft binnengehaald, daarbij gebruik makend van het kennelijke feit dat uw beleidsambtenaren gemakkelijk te begoochelen zijn met hoogdravende praatjes. Hadden die enkele nuchtere Feijenoorders geconsulteerd dan had de gunning ongetwijfeld anders uitgepakt. Maar Hugo de Jonge vond zelfs de Gebiedscommissie Feijenoord daarvoor te min. Net als nu de Wijkraden, die slechts met veel inspanning en na allerlei ongevraagde adviezen mogen hopen dat de uitkomst van de huidige gunning voor het welzijnswerk enigszins in de door hun gewenste richting bijgebogen is. Dat belooft wat voor Wijk aan Zet.

4. Geld als water

Een van de titels waarop Humanitas de gunning kreeg waren diens plannen om de positie van lokale ondernemers te versterken. Daar is niets van terecht gekomen. Sterker nog, men heeft voor tonnen aan opdrachten verstrekt aan bevriende relaties en huwelijkspartners, wat in strijd is met de inkoopvoorwaarden die de gemeente hanteert en die bovendien in strijd zijn met de pijler Werk van het NPRZ. Maar in plaats van de voorzitter van het CvB van deze welzijnscowboy daar stevig op aan te spreken is die als ‘gewaardeerde partner’ in het bestuur van het NPRZ opgenomen. Wat toch wel duidt op een ernstig gebrek aan onderscheidingsvermogen.

Verder is er veel geld verjubeld aan overhead, dure managers en gratis zwemles. Wat dit laatste betreft, dat had helemaal niet gratis gehoeven, want het gebied Feijenoord kent ook kapitaalkrachtiger bewoners die best een eigen bijdrage kunnen betalen. Humanitas had best een inkomensafhankelijke contributie kunnen heffen, die op nul uitkomt als men ruimhartig gebruik gemaakt had van de mogelijkheden van het sportfonds. Dan was veel geld overgebleven voor het kind- en jeugdwerk dat men opzichtig verzuimd heeft. Tenzij u meent dat gratis zwemles gerechtvaardigd is omdat Feijenoord een waterrijk gebied is. Maar dan had het niet uit het welzijnsbudget betaald moeten worden maar uit een afzonderlijke prioriteit voor veiligheid. Kortom, het is slim bekeken van Humanitas, die gratis zwemles, maar in werkelijkheid is de burger en de belastingbetaler een oor aangenaaid.

5. Kinderen van de rekening

Bij de gunning van Humanitas was al duidelijk dat die niets aan kind- en jeugdwerk zou doen. Dat is op zich al strijdig met het oorspronkelijk ontwerp van de Children’s Zone en met de nota Rotterdam Groeit van uw voorganger Hugo de Jonge, die kort tevoren raadsbreed was omarmd. En dat uitgerekend in een gebied als Feijenoord dat vier focuswijken kent met een nationale status aparte, mede vanwege de jeugdproblematiek.

Dat kind- en jeugdwerk is in de wijk Feijenoord overgenomen door een aantal kleinere organisaties die zich al sinds jaar en dag inzetten voor de jeugd. Echter op vrijwillige basis, voor een fooi, of met behoud van uitkering omdat Humanitas ook een organisatie eruit gewerkt heeft die tot op heden altijd onder de welzijnsopdracht viel. Uzelf heeft zelfs één van die organisaties zijn subsidie afgepakt, omdat die niet meer past in een regeling die door de gemeente gewijzigd is. Die organisaties hadden kunnen profiteren van welzijnsgeld als Humanitas dat niet aan andere zaken verjubeld had. Dat is niet alleen heel onrechtvaardig, maar ook een slechte besteding van belastinggeld. Bovendien, door deze organisaties een alleszins eerzame en gerechtvaardigde broodwinning te onthouden en zelfs af te pakken is die handelswijze ook strijdig met de pijler Werk van het NPRZ.

Uw collega’s Moti en Bokhove maken nu goede sier maken met de jongerenhubs. Er is op Feijenoord echter jarenlang een situatie geweest dat jongeren onder de pannen waren in het Huis van de Wijk onder leiding van twee vrijwillige jongerenwerkers die hier op Feijenoord wonen. Die zijn er door Humanitas uitgewerkt. Dus wat is de winst? Op zijn minste twee ernstig gekwetste vrijwilligers die hun vertrouwen in de overheid verloren zijn, als dat al niet op een dieptepunt was. En een aanzienlijk duurdere oplossing dan de vorige, ook omdat de leegstand in het dure Huis van de Wijk is toegenomen.

6. Hoezo focuswijk?

In mijn inbreng medio 2019 voor de Raadscommissie ZOCS (www.pedeng.nl/dreams) heb ik al gewezen op het abominabele jeugdbeleid jegens Feijenoord, zelfs als focuswijk in het kader van het NPRZ: gebrek aan consistentie, gebrek aan regie, gebrek aan investeringen, en gebrek aan empathie jegens de mensen van de dagelijkse praktijk. En een overdaad aan personele discontuiteit: het lijkt er wel een Afrikaans weeshuis. Daarbij heb ik ook aangegeven dat ik -was ik nog rijksambtenaar- allang bij de minister aan tafel had gezeten om haar uit te doeken te doen wat hier werkelijk aan de hand is. Dat heeft de Wijkraad Feijenoord inmiddels gedaan in zijn bericht aan minister Kajsa Ollongren van oktober 2021 www.pedeng.nl/kajsa. Deze brief gaat daarom ook naar haar opvolger minister Hanke Bruins-Slot waarbij ik nog maar eens herhaal dat zij zich met 130 mln. aan Rijksgeld ingelaten heeft met een zeer onbetrouwbare partner. Het zal de uitgangspositie van de gemeente in de komende onderhandelingen over de nieuwe Regiodeal niet goed doen, zo valt voor u te vrezen.

7. Wat is er nieuw aan het Nieuw Rotterdams Welzijn?

Is het debacle met Humanitas al erg genoeg, het is een tragisch dieptepunt in het ‘Nieuw Rotterdams Welzijn’ dat de gemeente gevoerd heeft nadat die dat van de deelgemeente Feijenoord heeft overgenomen. In drie aanbestedingsrondes heeft Hugo de Jonge al het kind- en jeugdwerk en een veelbelovend proces van samenlevingsopbouw (via de Proeftuin Feijenoord) om zeep geholpen. En zijn opvolger Sven de Langen heeft het malafide Humanitas de hand boven het hoofd gehouden, en lapte daarbij alle signalen vanuit de bewoners en de Wijkraden aan zijn laars.

Het Nieuw Rotterdams Welzijn, zoals dat uitgepakt heeft op Feijenoord, geeft ook blijk van een ernstige miskenning van de betekenis van het welzijnswerk voor de vorming van de jeugd en van het belang van samenlevingsopbouw. Kind- en jeugdwelzijn bieden activiteiten die bijdragen aan de vorming van de jeugd, vooral ook omdat dit vrijwillig is. Dat stelt hoge eisen aan de welzijnswerkers: voor hen is het bij uitstek van belang dat ze oprecht houden van de kinderen, dat ze deugen en dat ze goed zijn in hun vak. Dat is niet iedere jeugdprofessional gegeven en daarom is het van belang juist zulke mensen te waarderen. De werkelijkheid is echter anders, zoals bijvoorbeeld ook gebleken is bij Duimdrop wat door Sven de Langen als ‘oubollig’ aangemerkt is. Welzijnswerk is gericht op welbevinden en biedt bovendien de mogelijkheid op het creëren van ‘een village to raise child’ of ‘pedagogische civil society’. De miskenning ervan heeft een opdrijvend effect op de jeugdzorg en is één van de oorzaken dat mijn jeugdige medebewoners slechter af zijn dan 10 jaar geleden, toen het NPRZ begon. Dat het welzijnswerk voor het gebied Feijenoord zo uitgepakt is geeft ook blijk van een ernstig gebrek aan integrerend vermogen op het niveau van het College en binnen het beleidsapparaat.

Wat voor het kind- en jeugdwerk geldt is ook van toepassing op andere modaliteiten van vormende vrijetijdsbesteding, zoals de sport en de cultuur. Het is dan ook niet voor niets  dat de Wijkraad Feijenoord er voor gepleit heeft dat het parkeerterrein bij de Jumbo wordt herbestemd voor een buurtsportaccomodatie, geleid door de Hockeyclub Feijenoord. Daarmee heeft de Wijkraad ook de handschoen opgepakt die wethouder Van Gils in een interview over Wijk aan Zet aanreikte. De reactie van de wethouder Eskes is echter op zijn best zuinig te noemen. Zie

https://www.ad.nl/rotterdam/zo-kan-elke-rotterdammer-straks-meepraten-over-zn-eigen-wijk-blijf-zeiken-dat-houdt-ons-scherp~a806bde7/

8. Onderzoek Jeugdbeleid op Feijenoord

Daarom herhaal ik nog eens met dringende oproep uit mijn inbreng in 2019 voor de Raadscommissie ZOCS, te weten een onafhankelijk onderzoek, al dan niet door de Rekenkamer, naar het gemeentelijk jeugdbeleid van de afgelopen 10 jaar op Feijenoord, inclusief de Children’s Zone en het welzijnsbeleid. Zo’n onderzoek is niet om te pesten maar om van te leren, zoals uw collega Karremans onlangs volledig terecht betoogde. Daarbij laat ik me niet afschepen met de ophanden zijnde midterm review, want daar heeft niemand tot op heden het ontwerp van gezien en dat belooft niet veel goeds voor de kwaliteit ervan. Rotterdam is vooral goed in het met veel bombarie aankondigen van nieuw beleid en een ‘Rotterdamse aanpak’, maar beleidsevaluatie ho maar. Meestal komt het neer op ‘we zien wel waar het schip strandt of ‘de wal keert het schip’. Doet u zo’n onderzoek nu eens wél. Voordeel ervan is ook dat u dan niet meer van mijn ongetwijfeld subjectieve perceptie afhankelijk bent. Die ruil ik zelf ook graag in voor een objectievere, maar dan wel gebaseerd op deugdelijk en onbevangen wetenschappelijk onderzoek.  

9. Onderzoek Staat van de Jeugdprofessional

Als leden van dit College bent u medeplichtig aan een volstrekt achterhaalde sturing die het werk van jeugdprofessionals onnodig stroef maakt. Die is mogelijk ook nog de belangrijkste oorzaak zijn voor de burn-out, uitval en personeelstekorten in belangrijke jeugdprofessies als het onderwijs, het jongerenwerk, de jeugdhulpverlening en de sociaal ondernemers in het jeugddomein. Het is een sturing uit de beduimelde boekjes van het oubollige new public management. waarbij de mensen van de dagelijkse praktijk worden geteisterd met targets, prestatieindicatoren, protocollen en administratieve verplichtingen. Een hele contraproductieve besteding van belastinggeld kortom, die bovendien gecultiveerd wordt door een bestuurs- en beleidsapparaat dat ook met publieke middelen betaald wordt. Wat dus een dubbele verspilling van belastinggeld is. Dit onderzoek is erop gericht dat scherper te krijgen en inspiratie op toe doen voor vormen van sturing die er blijk van geven dat de mensen van de dagelijkse praktijk de VIP’s zijn die voor de jeugd het verschil maken en daarom dan ook navenante waardering verdienen. www.pedeng.nl/staat.

10. Versterk je inlevingsvermogen

Het is de starheid, het gebrek aan inlevingsvermogen en de weigering van het College én van het beleidsapparaat zich te verbinden met de mensen die zich in een wijk als Feijenoord inzetten voor de jeugd. Die doen ons hier de das om. Dezelfde starheid en hardleersheid die wethouder Eskes brengt tot haar weigering om voor het jeugdbeleid in de wijk een uitzondering te maken op haar gunningsbesluit welzijn, omdat dat dit de betrokken welzijnsorganisatie zou kunnen schaden. Het is duidelijk waar haar prioriteit ligt en haar hart. Dat is niet bij de stad.

11. Ik wijk voor niemand

Neemt u bij uw reactie het volgende nog in acht? Ik laat me niet afpoeieren. Evenmin laat ik me lijmen door de gebruikelijke clichés dat ik zo actief en betrokken ben om vervolgens te worden afgescheept met toezeggingen uit de KIHR-categorie. Ik ben een vrije burger van de stad Rotterdam en een trotse bewoner van de wijk Feijenoord. Ik wijk voor niemand.

Ype Akkerman

Pedagogisch Collectief Feijenoord

Rotterdam

010 5118119

Een Staat van de Jeugdprofessional

 Voorstel voor een onderzoekspilot

 Waarom onderzoek naar de staat van de jeugdprofessional?

1. Mensen worden niet geboren maar gevormd, aldus Erasmus.
2. De vorming van de jeugd is het resultaat van de inspanningen van ouders, anderen in de naaste familie- en vriendenkring, vrijwilligers en jeugdprofessionals. Het is mensenwerk bij uitstek.
3. Onder jeugdprofessionals wordt iedereen verstaan die zich beroepsmatig inzet voor de jeugd in alle fasen van het leven van kinderen en jongeren. Dus vanaf 9 maanden voor de geboorte totdat ze volwassen zijn, zeg 25 jaar.
4. De kwaliteit van het werk van de jeugdprofessionals wordt bepaald door drie factoren: hun intrinsieke motivatie, dat ze deugen en dat ze goed zijn in hun vak; met dat laatste wordt in elk geval bedoeld goed in pedagogisch opzicht en in het eigen metier (als medewerker kinderopvang, leraar, jongerenwerker, wijkagent etc.). Het zijn de drie kenmerken van ‘goed werk’, zoals vastgesteld na een uitvoerig onderzoeksprogramma van Harvard.[1]
5. Het werken voor de jeugd in de focuswijken is op zich al een uitdaging. Er zijn echter goede redenen aan te nemen dat dit belangrijke werk ook gedrukt en belemmerd wordt door beleid, sturing en regelgeving van de gemeente Rotterdam. Onder meer dweilen met de kraan open omdat niets gedaan wordt aan structurele armoede in de gezinnen, te weinig stimulans aan onderlinge samenwerking, neoliberalistische sturing op targets en prestatieindicatoren, onzinnige subsidievoorwaarden, administratieve verplichtingen, tijdelijke subsidies en aanbestedingen, tijdelijke arbeidscontracten, gebrek aan of helemaal geen overheidssubsidie waardoor men voortdurend moet leuren bij fondsen, gebrek aan scholing, en meer in het algemeen een afstandelijke en weinig begripvolle bejegening vanuit het bestuurs- beleidsapparaat (Farizeeërsgedrag). Dit heeft in elk geval sterk negatieve gevolgen voor één hele belangrijke factor voor het werken met de jeugd: dat je er zin in hebt, dus je intrinsieke motivatie.
6. De moeilijkheidsgraad van het werk op zich, in combinatie met het hierboven geschetste beleidshandelen leiden tot burn-out, uitstroom en gebrek aan instroom. Met tot gevolg kwantitatieve personeelstekorten en kwalitatieve (werken met stagiaires en onbevoegden) onder alle jeugdprofessionals. En dan treedt een vicieuze cirkel in werking.
7. Onderzoek naar De Staat van de Jeugdprofessional kan deze factoren scherper krijgen en leiden tot zodanige kentering in beleid, sturing en financiering dat jeugdprofessionals (weer) op alle drie de hierboven genoemde dimensies van goed werk uit de verf komen. Dat ze behouden blijven voor de focuswijken en nog liever dat we daar weer meer professionals krijgen die zich met hart en ziel en met al hun kwaliteiten en vermogens, en voor een langere periode, aan de jeugd in deze wijken wil verbinden.

Aanpak van dit onderzoek: een pilot

1. Begin klein, dus in de vorm van een pilot. Dan kun je snel beginnen. Zo kun je ook ervaring opdoen met het oog op een groter onderzoeksontwerp. Naderhand kun je besluiten tot een meer omvattende periodieke peiling, zoals de Staat van het Onderwijs of die van de Jeugd.
2. Interviews (individueel of groepsgewijs) met jeugdprofessionals die op dit moment in de picture zijn als het gaat om uitstroom en burn-out: medewerkers kinderopvang, jeugdzorg, leraren (inclusief medewerkers dagprogrammering), zzp’ers. Als je op deze manier van 50 personen informatie krijgt heb je al heel wat.
3. Neem één van de focuswijken op Zuid.
4. Doe deze interviews vooral ook met mensen die het beroep verlaten hebben (exitinterviews). Met 10 personen ben je al een heel eind.
5. Je zou ook vrijwilligers in de interview mee kunnen nemen; voor hen gelden immers dezelfde dimensies van goed werk. Maar voor deze pilot zou ik ze ook nemen als vraagbaak; wat zien zij van het werk van de jeugdprofessionals en wat motiveert en belemmert hen in hun werk?
6. Wat voor vrijwilligers geldt, geldt ook voor ouders; die zou ik voor deze pilot ook dezelfde rol geven als de vrijwilligers. Daarbij is het van belang te beseffen dat de ouders de belangrijkste belanghebbenden zijn bij dit onderzoek. Zij zijn immers primair verantwoordelijk voor de vorming van hun kinderen en dan hebben ze er ook alle belang bij dat de jeugdprofessionals aan wie ze die toevertrouwen goed werk verrichten.

Uitvoering van deze pilot

1. Deze pilot wordt belegd bij de Kenniswerkplaats Talent die daarbij samenwerkt met de stichting Beroepseer. Die laatste is gespecialiseerd in het concept van ‘goed werk’ en onderhoudt ook goede contacten met BZK, het ministerie van Kajsa Ollongren. Het valt dus ook goed in te passen in het NPRZ.
2. Looptijd 4 maanden
3. Als je begint op 1 november heb je op 1 maart 2022 een resultaat.
4. De uitkomsten van deze pilot worden dan benut bij de vormgeving van het jeugdbeleid in de nieuwe Collegeperiode, in elk geval voor Zuid. En wie weet is het ook aanleiding voor aanpassingen in de landelijke regelgeving.
5. De pilot dient als opmaat voor een meer omvattend periodiek onderzoek naar de Staat van de Jeugdprofessional. Daarin kun je ook een Staat van de Vrijwilliger en een Staat van de Ouder meenemen.

Stel niet uit tot morgen wat je vandaag al kunt doen

Laat deze pilot niet de aanleiding zijn voor het beleidsapparaat om pas op de plaats te maken. Ook nu zijn er tal van signalen over de contraproductieve sturing in het jeugdbeleid. Zoals bijvoorbeeld de subsidievoorwaarden bij Couleur Locale en de dwingende aard van de dagprogrammering NPRZ. Die kunnen direct worden aangepakt. En dat moet ook, want de problematiek van burn-out, de uitstroom en de personeelstekorten bij de jeugdprofessionals op Zuid is meer dan urgent.

Ype Akkerman, 30 september 2021

[1] Die trits is engagement, ethics en excellence. Het is het resultaat van het Good Work programma van Harvard University, uitgevoerd door Howard Gardner, Mihaly Csikszentmihalyi (die van het boek Flow) en William Damon.  Zie https://beroepseer.nl/goed-werk/ enhttp://www.pz.harvard.edu/projects/the-good-project

Evaluatie verblijf schip met statushouders in de wijk Feijenoord

Van medio oktober tot eind december 2021 lag in de Persoonshaven op Feijenoord een schip met zo’n 90 statushouders. Die hadden al veel te lang in de AZC’s gezeten en door de komst van extra veel vluchtelingen moesten die nu wel heel snel worden uitgeplaatst om in de gemeenten woonruimte te krijgen. Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol deed daartoe een dringend beroep op een groot aantal wethouders, waaronder Vincent Karremans van de gemeente Rotterdam. De komst van dit schip was voor de Feijenoorders nogal onverhoeds en gaf zeker in het begin enig tumult. Door de bank genomen is dit verblijf goed verlopen; wel was er een probleem met de stroomvoorziening, die geluid- en stankoverlast veroorzaakte voor de direct omwonenden en wat pas na 6 weken bevredigend geregeld was. Ik heb me er zelf als lid van de Wijkraad Feijenoord nogal tegenaan mee bemoeid. Sinds begin januari 2022 liggen er elders in Rotterdam inmiddels vier schepen met asielzoekers om de nood bij de AZC’s te lenigen.

Hieronder mijn relaas en mijn commentaar, bedoeld voor de evaluatie van het traject tijdens de laatste maanden van 2021. 

Twee adviezen

In Buitenhof van 13 februari 2022 zei Sylvana Simons dat Joris Luyendijk tot het soort mensen hoort ‘dat het vermogen mist om iets aan te nemen zonder dat ze het zelf ervaren hebben’. Bij het beleids- en bestuursapparaat van de gemeente Rotterdam is dat ook het geval en de gang van zaken rond het schip met statushouders op Feijenoord illustreert dat. Het is een patroon en het uit zich al sinds jaar en dag in de omgang van de gemeente met de wijk Feijenoord. Daarom stelde  de Wijkraad Feijenoord vorig jaar in een brief aan minister Ollongren (www.pedeng.nl/kajsa)dat Feijenoord weliswaar ‘focuswijk’ heet maar in de praktijk ‘wegkijkweg’ is.  Bestuurders en beleidsambtenaren komen doorgaans pas opdraven als hier de pleuris uitbreekt, zoals afgelopen zomer toen het met 10 schietpartijen ‘High Noon op Feijenoord’ was.

Daarom de volgende twee adviezen aan het bestuurs- en beleidsapparaat:

1. Versterk je inlevingsvermogen; 

2. Wees wat bescheidener over je eigen slagvaardigheid. Verwijder dan ook ronkende clichés als ‘opgestroopte mouwen’ en ‘niet lullen maar poetsen’ uit het beleidsvocabulaire; ze stemmen niet overeen met de werkelijkheid.

Opmerkingen over het verblijf

1. Zijn we daar wél goed genoeg voor?

De Feijenoorders zijn de beroerdste niet en willen best gastvrijheid verlenen aan mensen die tijdelijk in de wijk ondergebracht moeten worden. Dat geldt ook jegens de statushouders aan de Persoonshaven, zo is gebleken. Ik til er zelf niet zo aan dat het halsoverkop snel moest; nood breekt immers wetten.  Dus dat is wat mij betreft niet een punt. Echter, gezien het bovenstaande kon ik me niet aan het gevoel onttrekken dat, terwijl men de wijk stelselmatig links laat liggen, die voor het oplossen van dit urgente gemeentelijk probleem kennelijk wel goed genoeg is.

2. Bam bam bam

De Wijkraad Feijenoord werd voorgehouden dat, in de grootste havenstad van Europa, alleen de Persoonshaven in aanmerking kwam voor het aanmeren van dit schip. Nota bene een haven zonder walstroom en in een kwetsbare wijk. Dat blijkt dus naderhand gelogen te zijn want inmiddels liggen er vier schepen elders de stad. Het is voor mij andermaal reden om de gemeente nooit op zijn woord te vertrouwen. In de NRC van 25 november 2021 las ik dat wethouder Karremans die beslissing had genomen op basis van een soort snelkookpan-procedure die hij als ondernemer ontwikkeld had. Dat ging van ‘bam bam bam’, zo staat er. Hij had er beter nog even een nachtje over kunnen slapen. 

3. Traagstroom

Dat de stroomvoorziening uiteindelijk pas na 6 weken geregeld was zegt veel over het gebrek aan slagvaardigheid als het om iets gaat waarvan de gemeente kennelijk zelf niet de urgentie voelt. Bovendien heb ik er zelf meer achteraan gemoeten dan je redelijkerwijs van een volksvertegenwoordiger mag verwachten. Dit terwijl de gemeente de, al heel in het begin gedane, suggestie om eerst eens te kijken naar een stroomvoorziening van Stedin vlakbij het schip veronachtzaamd heeft. Ik betaal al belastinggeld voor de ambtenaren, moet ik ze dan nog aansturen ook?

4. Uitdijende organisatie

Opvallend was de grote en groeiende hoeveelheid personeel die zich inzette voor het natje en droogje, de begeleiding en de inburgering van de statushouders inzette. Voorop gesteld, het is ze zeer gegund. Maar het steekt wel af tegen de personele voorziening voor het leven en het welzijn van de bewoners van Feijenoord. Vooral op het gebied van het jeugdbeleid heeft de gemeente het stevig af laten weten, door een slordige en onachtzame omgang met iedereen die zich voor het leven en de verheffing van de jeugd inzet. Terwijl dit zo’n belangrijk speerpunt is van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid, waar Feijenoord één van de ‘focuswijken’ van is. 

5. Klooiend leren

Burgemeester Aboutaleb stelde onlangs dat Rotterdam altijd loyaal heeft samengewerkt met de IND, het COA en andere organisaties die een taak hebben op het gebied van immigratie- en asielbeleid. En ook dat daarmee veel ervaring is opgedaan. Welnu, dat was niet te merken aan dit proces dat alle kenmerken heeft van het sociaal constructivisme waarbij men al klooiend leert. Het zou dan ook goed zijn als de ervaringen met deze casus worden verwerkt in een draaiboek.

6. Gebrek aan presentie bij de projectleiding

In de organisatie van het project is gekozen voor een projectleider ‘op afstand’ en medewerkers in de frontlinie. Dat doet denken aan de generaals uit de Eerste Wereldoorlog die zelden in de loopgraven te vinden waren maar wel beslissingen namen met vergaande gevolgen die niet genomen hadden hoeven worden. Dat geldt ook voor de trage aanpak van de stroomvoorziening aan de Persoonskade. Als je niet voelt wat de bewoners voelen ervaar je minder urgentie en dat verklaart de traagheid en slordigheden in het proces.  

7. Ruimte voor nieuwkomers

Door het verblijf van de statushouders ben ik ook nog weer eens extra bepaald bij de maatschappelijke spanningen die ontstaan als nieuwkomers met voorrang gehuisvest moeten worden. Niet de voorrang is hier het probleem maar de schaarste qua huisvesting, het gevolg van jarenlang bewust woonbeleid van de gemeente Rotterdam. Aangezien niet te verwachten valt dat de internationale onrust zal gaan verdwijnen en omdat we het de komende jaren steeds meer moeten hebben van arbeidsmigratie, is dat eens te meer reden voor een flinke aanpassing in de Woonvisie van het College. En wel één die gaat voor uitbreiding van de woningvoorraad sociale huur in plaats van krimp.

8. Hoezo ‘integratie en samenleving’?

In de WhatsApp groep van bewoners en ambtenaren en ook op andere manieren piepten met enige regelmaat uitingen op met een xenofoob en discriminerend karakter. Het is aannemelijk dat die staan voor een breder onderhuids sentiment in de wijk. Het valt deze wethouder weliswaar niet persoonlijk, maar wel politiek aan te rekenen dat zijn voorganger Bert Wijbenga dat klaarblijkelijk onderkend noch geadresseerd heeft, dit terwijl ‘integratie en samenleving’ toch in zijn portefeuille zitten. Diens motto “Relax, dit is Rotterdam” lijkt dan ook vooral een alibi geweest te zijn om weg te kijken van wat er in een wijk als Feijenoord schort aan deze kenmerken. 

Feijenoord als leerwerkplek voor het beleidsapparaat

Hoe dan ook is het mooi dat Feijenoord het leergeld betaald heeft waardoor de gemeente de huisvesting, de begeleiding en de stroomvoorziening van schepen met vluchtelingen op de andere vier plekken snel en netjes kom regelen. Te hopen valt dan ook dat bij de gemeente het besef gegroeid is dat hij van de bewoners nog wel heel op kan steken, ook op tal van andere terreinen. We zetten er graag een Feijenoord Academie voor op. Het zou ook de verdiencapaciteit van de wijk ten goede komen.

Aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 

mevrouw Kajsa Ollongren

Van de Wijkraad Feijenoord,

In afschrift aan:

• de Tweede Kamer der Staten Generaal, met het verzoek deze brief te betrekken bij de begrotingsbehandeling BZK in de week van 25 oktober a.s. 
• De Gemeenteraad van Rotterdam
• Het College van B & W van Rotterdam
• Het bestuur van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid

Mevrouw Ollongren,

Wij onderschrijven in meerderheid de notitie “De Valse Schijn van het NPRZ”(*) over de jeugd in de wijk Feijenoord en de burgerdemocratie op Zuid. Die is geschreven door één van onze collega-volksvertegenwoordigers in de Wijkraad Feijenoord, die indertijd als rijks- en gemeenteambtenaar meegewerkt heeft aan de start van het NPRZ. Kort en goed komt er het er op neer dat de kinderen en jongeren in onze wijk wat betreft hun vorming en verheffing verder van huis zijn dan 10 jaar geleden, en dat het NPRZ een loopje neemt met de burgerdemocratie. Dat laatste is temeer een probleem omdat het merendeel van  de burgers die wij vertegenwoordigen kinderen hebben en daarom ook in die hoedanigheid de dupe zijn van het falende jeugd- en onderwijsbeleid. Beleid waar ze hoegenaamd geen invloed op hebben, dit terwijl zij als ouders wel primair verantwoordelijk zijn voor de opvoeding en vorming van hun kinderen. Wij wenden ons tot u omdat u stellig niet beseft dat u zich ingelaten heeft met een malafide partner die van Rotterdam Zuid een Pyongyang aan de Maas gemaakt heeft; u wordt een rad voor ogen gedraaid. En ook omdat de Gemeenteraad het af laten weten als wij ons tot hem wenden, net als het College en het NPRZ zelf.  

We schetsen u in deze brief deze probleemanalyse, die uitgebreider beschreven staat in de notitie over de Valse Schijn. Vervolgens doen we u 12 dringende aanbevelingen. 

Probleemanalyse: een aantal voorbeelden.

Uitgangspunt is de brochure over de Children’s Zone die 10 jaar geleden in de focuswijken verspreid is. ‘We stomen jou klaar voor een succesvolle toekomst’ zo luidde de belofte aan de jeugd. Die brochure is gebaseerd op een door de gemeente gevraagd advies van een Expertteam Children’s Zone en schetst het perspectief van een wijkgemeenschap waarin ouders en mensen uit sectoren als onderwijs, sport, cultuur, speeltuin, jeugdzorg, welzijnswerk, cultuur en jongerenwerk intensief met elkaar samen werken en waarbij de scholen van een hoog professioneel niveau zijn. Die belofte is de afgelopen 10 jaar geenszins  waargemaakt en gezien de huidige condities waaronder de jeugd in onze wijk opgroeit zien we dat ook de komende 10 jaar niet gebeuren. 

Dat ligt niet aan de mensen die zich hier in de wijk inzetten voor de vorming van de jeugd; zijn doen dat met alles wat ze in zich hebben aan liefde, toewijding en kunde. Het ligt aan het gevoerde beleid dat blijk geeft van stelselmatige verwaarlozing van de wijk en van onze jeugdige medeburgers. Deze voorbeelden laten dat zien. 

• In 2019 vonden er in de wijk kort na elkaar 3 schietpartijen plaats, waarvan een met dodelijke afloop. Afgelopen zomer waren het er 10. Dit patroon duidt er niet op dat de Feijenoordse jeugd een ‘succesvolle toekomst’ tegemoet gaat. 
• Anders dan voorgespiegeld heeft het NPRZ van meet af aan de afslag gekozen van schooltijduitbreiding en is daar niet meer van afgestapt. Nu heeft die beslist merites maar het is niet de 24/7 benadering die in het vooruitzicht gesteld was. 
• Er is van die communityvorming dan ook niets terechtgekomen. Sterker nog, de gemeente heeft een veelbelovend proces van samenlevingsopbouw om zeep geholpen. Zo ontstaat er een anonimiteit in de wijk waardoor jongeren gemakkelijk tussen de wal en het schip komen en waarin criminaliteit gedijt. 
• Door die eenzijdige focus op schooltijduitbreiding zijn andere dienstonderdelen niet gecommitteerd aan de nationale status aparte van Feijenoord als focuswijk. Daardoor heeft de gemeente hele onoordeelkundige beslissingen genomen. Ten aanzien van de samenlevingsopbouw, maar ook van het jeugdwelzijnswerk dat hier van hoge kwaliteit was. Dat is door toedoen van de gemeente verdwenen. 
• Volgens de Onderwijsinspectie scoren de beide basisscholen in de wijk een 6,6 en zo krijgen zijn de aanmerking ‘voldoende’. Wij vinden dat heel behoorlijk als je in aanmerking neemt dat sprake is van flinke werkdruk en een gapend lerarentekort. Maar afgezet tegen de verwachtingen die gewekt zijn in de bovengenoemde brochure schiet het tekort. 
• Er is veel personele discontinuïteit bij de mensen die zich beroepshalve voor de jeugd en de gezinnen inzetten; in het welzijnswerk, de wijkteams, het jongerenwerk, het onderwijs en de kinderopvang. Dat is slecht voor de kwaliteit en het welslagen van hun werk dat het immers vooral moeten hebben van langdurige en hechte relaties met kinderen en ouders. 
• Er heerst bij het beleidsapparaat een ernstig gebrek aan empathie jegens hen zich op Feijenoord in de praktijk van alle dag inzetten voor de jeugd. Men voelt op dat niveau niet wat hier gevoeld wordt en de bejegening is ernaar. Illustratief is de uitspraak van wethouder Sven de Langen die Duimdrop, dat al sinds jaar en dag het buitenspelen ondersteunt, onlangs ‘oubollig’ noemde. Wat betreft financiële ondersteuning heerst schraalhans keukenmeester en de werkers van de dagelijkse praktijk die wel gemeentelijk geld krijgen worden geteisterd met targets,  prestatieindicatoren en administratieve verplichtingen die een ernstige aanslag zijn op hun intrinsieke motivatie voor dit belangrijke werk. 
• Er was en is nog steeds veel kinderarmoede in de wijk en veel gezinnen leven beneden het bestaansminimum. Dat levert permanente stress op die buitengewoon schadelijk is voor de gezondheid en het sociaal-emotioneel welzijn van de jeugd. Er is weliswaar allerlei regelgeving dat dit opvangt maar die is moeilijk toegankelijk en veel ouders schamen zich er voor dat ze er gebruik van moeten maken. Het zijn dan ook geen structurele oplossingen; eerder wordt van de armoede van de ouders door anderen een verdienmodel gemaakt. 
• De gemeente heeft een beroep op u gedaan om een aantal straten in de wijk onder de Rotterdamwet te plaatsen. Dat kun je zien als onderdeel van het beleid en zorg voor de leefbaarheid van de wijk. Maar wij vinden het een voorbeeld van beleidsfalen, zoals ook uiteengezet in enkele bezwaarschriften vanuit de wijk. 
• Feijenoord is in de praktijk dan ook geen focuswijk maar een ‘wegkijkwijk’. Burgemeester Aboutaleb, tevens voorzitter van het NPRZ, is daar vanuit Feijenoord meerdere keren op gewezen maar die signalen heeft hij veronachtzaamd. 
• En al die jaren hebben de burgers er geen enkele zeggenschap in gehad. Dat geldt ook hun gekozen volksvertegenwoordigers in de Wijkraad. En al helemaal niet de burgers met kinderen, ook wel ouders genoemd, dit terwijl zij toch de belangrijkste belanghebbenden zijn bij goed jeugdbeleid. De ouders zijn vooral object van beleid terwijl zij juist tot de burgers horen die dat beleid bepalen. Trouwens, wat zegt u zelf, een opkomst van 30% bij de laatste verkiezingen geeft niet bepaald blijk van vertrouwen van de Feijenoordse burger in de overheid. Heeft u de gemeente al eens gevraagd wat die daarvan vindt? En wat was het antwoord?
• Wij kunnen niet beoordelen hoe dit bij de andere focuswijken van Charlois en Feijenoord zit; dat is aan onze collega’s in de andere wijken. Hoe dan ook vinden we het van groot belang dat onbevangen en deugdelijk wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt naar de opbrengsten van het beleid van de afgelopen 10 jaar en naar de vraag of de maatregelen en beslissingen het gewenste effect hebben gehad. Want ook daar schort het ernstig aan. Terwijl de burger er toch recht op heeft dat te weten, zouden wij menen.

 Onze dringende verzoeken

1. Het openbreken van Regiodeal Rotterdam Zuid met het oog op een herontwerp van het NPRZ dat in elk geval betrekking heeft op een aanzienlijk effectievere aanpak van de vorming van de jeugd in onze aandachtswijken. Wij zijn graag betrokken bij zo’n herontwerp en ook bereid daar zelf ingrediënten voor aan te dragen.
2. Het ontslag van Marco Pastors als directeur van het NPRZ. Hij heeft niets waargemaakt van de belofte van een ‘succesvolle toekomst’ van de kinderen in de focuswijken; het tegendeel is het geval. Uit zijn feitelijk handelen blijkt dat hij behept is met een obsessie voor de schooltijduitbreiding, waardoor wethouders en andere gemeentelijke dienstonderdelen zich niet gecommitteerd hebben aan de nationale status aparte van de focuswijken. Gezien zijn trage  leercurve hebben wij geen enkele fiducie in een mogelijke verandering van visie op dit terrein en het bijbehorende handelen. Bovendien zit hij niet op deze post voor zijn eigen scholing maar voor de vorming van de jeugd en het is inmiddels  zonneklaar dat hij daar totaal geen kaas van gegeten heeft. En met de burgerdemocratie neemt hij een loopje.
3. Het College aan te sporen te stoppen met het sloopbeleid dat onze medeburgers van de Tweebosbuurt inmiddels hun woning, hun gemeenschap en hun ziel gekost heeft. Het is een hele onbeschofte bejegening van onze burgers die het qua inkomenspositie minder getroffen hebben. Het gaat niet aan hen door dit malafide woonbeleid uit onze wijken te weren en te deporteren. En het is een heel slecht voorbeeld voor de jeugd die niet past bij de beschaving die Erasmus ons voorhoudt.
4. In plaats daarvan pleiten wij bij een nieuwe Regering voor een toereikende en stabiele inkomenspositie van deze medeburgers, vooral de ouders onder hen. Dit door middel van een hoger minimumloon en bijstandsuitkering, het terugdringen van flexwerk, het slopen van de schuldenindustrie en zo nodig maatregelen op het gebied van belasting en toeslagen. Dit geldt in het bijzonder voor zulke medeburgers met kinderen, ook wel ouders genoemd, opdat zij weer de gemoedsrust en de tijd hebben om zich te wijden aan de opvoeding en vorming van hun kinderen. Een taak immers waar zij primair verantwoordelijk voor zijn.
5. Het College aan te sporen per direct te stoppen met zijn kille sturingsfilosofie en zijn karige financiële beleid op het gebied van jeugd- en onderwijsbeleid. Die geven blijk van een ernstige miskenning van het belang van de ouders en van de velen die zich vrijwillig of beroepsmatig inzetten voor de jeugd. De bejegening van deze Vip’s voor de jeugd hoort er een van dialoog te zijn die begint met de vraag: wat kan de gemeente voor u doen?
6. Dat niet alleen leraren in de prijzen vallen als het gaat om een (al dan niet tijdelijke) opslag op hun inkomen, maar dat dit ook geldt voor de ouders, vrijwilligers en de andere professionals die zich voor de jeugd in de aandachtswijken van Zuid inzetten. Spoort u het College aan daar zoveel mogelijk zelf werk van te maken, maar doe dat ook in richting van de departementen die verantwoordelijk zijn voor deze werksoorten en hun sociale partners. Het betreft hier in elk geval de werkers in de armoedebestrijding, opvoedingsondersteuning, sociaal werk, geboortezorg, kinderopvang, speeltuinen, sport, muziek, theater en andere kunstbeoefening, natuur en platteland, gezondheidszorg, kinder-, en jongerenwerk, jeugdzorg, wijkpolitie, geestelijke gemeenschappen, (sociale) media, bibliotheekwezen, en leermeesters die de jeugd inwijden in de wereld van arbeid en beroep. Hier ligt dus ook een opdracht voor SZW, VWS, JenV, LNV en OCW, die laatste dan voor zover het de werkers betreft die zich vanuit cultuur en media inzetten voor de vorming van de jeugd.
7. Dat de wijk Feijenoord met recht focuswijk is in die zin dat elke wethouder en elk gemeentelijk dienstonderdeel besef heeft van de nationale status aparte van onze wijk en dat alle beleid gericht is op de versterking van de kwaliteit en leefbaarheid ervan, in het bijzonder ook voor de jeugd. Wilt u het College daartoe aansporen?
8. Dat u het NPRZ aanspoort te werken aan hechte pedagogische wijkgemeenschappen zodat alsnog het perspectief van de eerder genoemde brochure gerealiseerd wordt. Wij werken daar graag aan mee en daar we hebben trouwens ook zo’n beetje het hele College om gevraagd. Tot op heden tevergeefs. 
9. De erkenning dat het NPRZ er in de eerste plaats is voor de Zuiderlingen; het gaat immers om hún leven, leren, wonen en werken. Zij zijn de belangrijkste belanghebbenden, ja zelfs de opdrachtgevers van het programma. Spoort u daarom het College aan werk te maken van de versterking van de burger- en wijkdemocratie door middel van de volgende maatregelen:
   • Per direct invoeren van het model van de wijkafspraak zoals bedoeld in Wijk aan Zet, daar waar de Wijkraden en de Gebiedscommissies dat wensen. Dus dat niet aan het volgende College overlaten.
   • Dat elke wethouder en de burgemeester een focus- dan wel aandachtswijk op Zuid adopteert.
   • Dat de ambtelijke top zijn wekelijkse werkoverleg houdt in de wijken in Rotterdam, om te beginnen op Rotterdam Zuid.
   • Dat de ambtenaren van het centrale beleidsapparaat hun kantoor voor tenminste twee dagen in de week verplaatsen naar plekken in de wijk waar burgers komen en de mensen van de dagelijkse praktijk hun werk doen. Dus niet in de zgn. ‘wijkhubs’ maar in speeltuinen, huizen van de wijk, kinderboerderijen, winkels, theehuizen, markten en andere natuurlijke ontmoetingsplekken. Zodat zij een veel beter zicht en gevoel krijgen van wat er onder de burgers en in wijken leeft. Om te beginnen op Rotterdam Zuid.
   • Dat elk Raadsvoorstel van het College een ‘burgerparagraaf’ bevat waarin staat hoe de ambtenaren zich hebben vergewist van wat het voorstel betekent voor de burgers die door het voorstel geraakt worden en wat de uitkomst daarvan is.
   • Het in bespreking brengen onder de Rotterdamse ambtenaren van de Amsterdamse ambtseed die een veel betere uitdrukking is van wat de beroepsbeoefening van ambtenaren verwacht mag worden dan de oubollige en archaïsche tekst die daarvoor in Rotterdam gebruikt wordt. Laat het infantiele 010-020 gedoe hierin geen belemmering zijn. Zie bijlage bij pedeng.nl/gericht
   • Herhaling van de Burgertop die in 2012 plaatsvond, dan wel afzonderlijke conferenties per wijk of gebied waarbij de burgers de stem krijgen die hen toekomt. Hoe dan ook te houden op datums die er nog toe doen in het kader van de Gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022.
10. Anders dan bij de deelgemeente Feijenoord heeft het College volstrekt gefaald op het terrein van het welzijnswerk op Feijenoord. Daarom doen wij u het dringende verzoek het College aan te sporen de nu lopende aanbestedingsprocedure Welzijn Feijenoord stop te zetten zodat ruimte ontstaan voor een nieuw ontwerp op basis van een wijkafspraak waarbij de burgers wél een belangrijke inbreng hebben. Stopzetting ook met het oog op een evaluatie van de performance van de huidige welzijnsorganisatie Humanitas waarvan inmiddels ook bekend is dat die financiële malversaties gepleegd heeft. En omdat bij deze aanbesteding stellig de hand gelicht wordt met de spelregels voor de openbare mededinging; daarvan is melding gedaan bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM)
11. Het College aan te sporen helderheid te scheppen in de schimmige delta van geldstromen die de vorming van de jeugd ten goede moeten komen maar waarbij volstrekt onhelder is wat de bestemming ervan is en de rationale die erachter schuilgaat. Zodat de burgers in de wijken en hun volksvertegenwoordigers weten waar ze in financieel opzicht aan toe zijn, evenals de vrijwilligers en de professionals die zich voor de vorming van de jeugd op Zuid inzetten.
12. Het NPRZ aan te sporen te komen met een robuust wetenschappelijk programma dat voorziet in onbevangen en deugdelijk onderzoek naar de relatie tussen het gevoerde beleid van het NPRZ op alle drie de pijlers en de effecten daarvan, op een zodanige wijze dat het beleid ook op een verstandige en verantwoorde manier kan worden bijgesteld. En dat de belastingbetaler een antwoord krijgt op de vraag of het geld goed besteed is. Dit betekent in de eerste plaats een veel steviger positionering en facilitering van de relevante Kenniswerkplaatsen. En het verdient dringend aanbeveling hier ook samenwerking aan te gaan met het Kenniscentrum Ongelijkheid te Amsterdam. Ook hier geldt, laat het infantiele 010-020 gedoe geen belemmering vormen die samenwerking te zoeken.

Wilt u ons laten weten of u dit bericht in goede orde ontvangen hebt en wanneer we een inhoudelijke reactie kunnen krijgen?

Hoogachtend,

Namens de Wijkraad Feijenoord,

Ype Akkerman

y.akkerman@wijkraadrotterdam.nl

010 5118119

(*) Zie www.pedeng.nl/vals  (longread) en www.pedeng.nl/valspb  (samenvatting)

Stop met onmiddellijke ingang de smadelijke Veilig Thuis meldingen door scholen.  Geef ruim baan aan thuisonderwijs en aan alternatieve leerroutes voor kinderen en jongeren die vast dreigen te lopen in de het reguliere onderwijs. Regel een wettelijk Recht op Vorming en schaf de huidige leerplichtwet af. Hef de nutteloze financiële schotten op tussen onderwijs en zorg.

Onze motivatie

Verontwaardiging en ergernis. Dat zijn de emoties die ons tot dit pamflet hebben gebracht. Verontwaardiging omdat kinderen en jongeren gedwongen worden op school te zitten terwijl dat voor hen evident plekken zijn waar ze heel slecht in hun vel zitten of zelfs schade oplopen; het is dan ook volledig terecht dat ze dit weigeren. En ook omdat ouders van deze kinderen zo achter de broek worden gezeten dat zelfs uithuisplaatsing tot het standaard handelingsrepertoire van ‘Vellig Thuis’ en de jeugdbescherming is gaan horen. Deze kinderen en hun ouders worden door die klopjachten gemaltraiteerd en er moet dan ook direct een einde aan komen. En het is ergernis over het feit dat deze problematiek al zo lang bestaat en dat het beleid voortdurend in dezelfde cirkeltjes blijft steken. Steeds worden de oplossingen gezocht in het systeem dat de problemen veroorzaakt en het is de hoogste tijd dat te doorbreken.

 Onze dringende aanbevelingen

1. Een aanbeveling aan iedereen

Verwijder de term thuiszitter uit de beleidsvocabulaire en de volksmond. Immers, als je dit betoog volgt krijg je een situatie waarbij ieder kind en iedere jongere de vorming ontvangt op de manier die bij hem past. En daarin is elk kind en elk traject even waardig. We hebben die stigmatiserende term dus niet meer nodig.

2. Aan de kinderen en jongeren voor wie het schoolsysteem klaarblijkelijk niet werkt

Willen jullie één ding heel goed onthouden?  Elk van jullie mag er zijn en van elk van jullie is je leven waard om geleefd te worden. Dat je om wat voor reden niet naar school kunt is geen diskwalificatie, maar het stelt jullie en jullie ouders wel voor de opdracht om andere manieren te vinden om de vorming te krijgen die jullie -zoals Erasmus zegt- tot mensen maakt.  Daarom doen we aan jullie de volgende aanbevelingen.

1. Zoek elkaar op en zorg voor vormen van lotgenotencontact. Daar kunnen jullie ook hulp bij vragen van in principe iedereen die er voor voelt jullie daarin te ondersteunen. Daartoe doen we ook een algemene oproep aan iedereen die om jullie geeft.
2. Richt een vakbond op. Het LAKS kan jullie daarbij helpen of misschien kunnen jullie je bij het LAKS aansluiten. Of kijk anders ook hier of er andere mensen die jullie daarbij kunnen helpen.
3. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar jullie idee iets mee moeten. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in jullie gemeente en het parlement.

3. Aan de ouders van deze kinderen en jongeren
4. Richt een vakbond voor ouders op. We denken aan een federatie van alle kleinere ouderorganisaties die de afgelopen jaren ontstaan zijn. In zo’n federatie weten deze organisaties elkaar te vinden op een gezamenlijk verhaal of opdracht maar blijft er ook voldoende ruimte voor eigen profilering. Hoe dan ook: ouders, verenigt u! U bent immers burgers en u heeft dus democratische rechten. Want de staat verdrukt, de wet is logen.
5. Daar kunt u ook hulp bij vragen van in principe iedereen die er voor voelt u daarin te ondersteunen. Daarom doen we ook een algemene oproep aan iedereen die dat kan en daartoe bereid is.
6. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

4. Aan de (ex-) leraren van deze kinderen
5. Het is u klaarblijkelijk niet gelukt om voor deze kinderen de leraar te zijn die u zou willen. Dat is geen schande, want niemand is aan het onmogelijke gehouden. Veel leraren moeten voldoen aan verwachtingen die door anderen gesteld zijn, zonder u te raadplegen over de haalbaarheid ervan. Onze aanbeveling is wel deze kinderen niet uit het oog toe verliezen. Laat af en toe blijken dat u nog steeds belangstelling voor ze hebt en voor hun wederwaardigheden. Ook op die manier kunt u er voor hen zijn.
6. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

5. Aan de leerplichtambtenaren en de medewerkers van Veilig Thuis
6. Dit werk zal u niet meevallen. Weet u zeker dat u het goede doet als u kinderen en jongeren dwingt te verblijven op een plek waar ze zich evident niet thuis voelen en die zelf traumatisch kan zijn? En gaat het aan ouders daarom achter de broek te zitten en te dreigen met uithuisplaatsing of andere sancties? Oordeelt u zelf en laat uw professionele en menselijke geweten spreken. U heeft altijd de keus om dit werk te weigeren en zoek daarbij dan ook de steun bij elkaar en bij uw vakbond.
7. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

6. Aan de lokale volksvertegenwoordigers in de Gemeenteraden
7. Sommeer de verantwoordelijke wethouders om per direct te stoppen met de klopjachten op de tot-thuiszitter-gemaakten en hun ouders door de leerplicht, Veilig Thuis en de jeugdbescherming.
8. Steun deze kinderen en jongeren door de verantwoordelijke wethouders aan te sporen hen te ondersteunen met geld uit de WMO en eventuele andere middelen.
9. Steun deze kinderen en hun ouders ook door er bij uw landelijke collega’s in het parlement op aan te dringen de aanbevelingen die aan hen gericht zijn over te nemen.
10. Stuur deze notitie ook rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet.

7. Aan de landelijke volksvertegenwoordigers in het parlement
8. Sommeer de verantwoordelijke ministers om per direct te stoppen met de klopjachten op de tot-thuiszittende-gemaakten en hun ouders door de leerplicht, Veilig Thuis en de jeugdbescherming.
9. Sommeer de minister van OCW dat er per 1 januari 2022 een regeling komt die er in voorziet dat de middelen die nu blijven hangen bij het ministerie van OCW, de samenwerkingsverbanden en de scholen ter beschikking komen aan de vorming van de kinderen en jongeren die niet gebruik maken van het reguliere onderwijs, maar van alternatieve trajecten als die van Movisie of van thuisonderwijs. Dit geld moet per 1 januari 2022 gaat rollen. Hoe dit technisch gaat is aan OCW, als het maar effectief is en efficiënt en dat er geen geld aan de strijkstok blijft hangen. Het verdient daarom ook aanbeveling dat OCW daartoe de betreffende ouders raadpleegt en de besturen van de thuiszittersinitiatieven.
10. Regel dan direct ook dat een evenredig deel van de 8,5 mld. voor het Nationaal Programma Onderwijs voor de vorming van deze kinderen en jongeren beschikbaar komt.
11. Geef de ministers van OCW en VWS de opdracht te onderzoeken wat de merites zijn voor de vorming van de jeugd van de alternatieve trajecten die het onderwerp zijn van de motie Kwint/Westerveld.
12. Geef de minister van OCW de opdracht te onderzoeken wat goede manieren zijn om een regulier diploma te krijgen dat toegang geeft tot hetzij vervolgonderwijs dan wel de arbeidsmarkt zonder dat de betreffende jongeren gebruik maken van het reguliere onderwijs.
13. Trek het initiatiefwetsvoorstel Leerrecht van Paul van Meenen in.
14. Kom met een initiatiefwetsvoorstel dat de uitwerking is van het wettelijk Recht op Vorming zoals beschreven in bijgaande notitie.
15. Spoor de ministers van VWS, SZW, V&J, LNV, Defensie en OCW aan dat ze zich allemaal inzetten voor een betere salariëring en arbeidsvoorwaarden van de werkers voor de vorming in de eigen werksoorten. En niet OCW alleen voor de leraren.
16. Benut de huidige Kabinetsformatie om te komen tot een Ministerie van Vorming voor zowel de jeugd als voor een leven lang leren. Zoals beschreven in par. 7 punt 6 van de notitie.
17. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet.

11. Aan iedereen overigens die geeft om deze kinderen en jongeren en hun ouders
12. Kijk of u vanuit uw engagement, uw expertise en uw maatschappelijk gezag iets kunt betekenen voor deze kinderen en hun ouders, bijvoorbeeld door het ondersteunen van lotgenotencontact of bij het oprichten van een vakbond voor de kinderen of een federatieve vakbond voor de ouders. En wie weet op andere manieren.
13. Stuur deze notitie rond aan iedereen voor wie het interessant kan zijn of die er naar uw idee iets mee moet. Dat zijn in elk geval de volksvertegenwoordigers in de gemeente en het parlement.

Lex Hupe

Ype Akkerman,

September 2021

Recht op Vorming

Een Erasmiaans betoog[1] waarin de term ‘thuiszitter’ gehekeld wordt, gewezen wordt op de beperkingen van de school als passende plek voor ieder kind, opgeroepen wordt de klopjachten op thuiszitters en hun ouders per direct stop te zetten en dat het geld dat nu op de plank blijft liggen gaat rollen voor de vorming van  deze kinderen en jongeren. En waarin gepleit wordt voor een wettelijk Recht op Vorming dat de huidige Leerplichtwet vervangt.

1. Tot-thuiszitter-gemaakten

Je gaat naar school of je bent thuiszitter. Beter kan het stigmatiserende en manipulerende frame rond deze kinderen niet worden beschreven. Het lijkt bijna bedácht door de apparatsjiks van de onderwijssekte die het kennelijk niet kunnen hebben dat er kinderen zijn die niet van de door hen zo gekoesterde scholen gebruik willen of kunnen maken. Manipulatief ook, want ‘zitten’ is niet het onderscheidende kenmerk tussen een kind dat wel naar school gaat en een kind waarbij dat niet het geval is. Zeker, je gaat weliswaar naar school, maar eenmaal daar aangekomen breng je het leeuwendeel van de tijd ook zittend door. En een ‘tot- thuiszitter-gemaakte’ kan een heel actief leven hebben met belangrijke vormende merites, bijvoorbeeld door te sporten, lekker banjeren in de natuur, viool leren spelen of mee te doen in een de ‘thuiszittersinitiatieven’ die in opdracht van VWS door Movisie zijn geïnventariseerd[2]. Het zijn er vele; enkele voorbeelden zijn Walhallab (Zutphen), De Digibende (Amstelveen) en Sparkling Kids Drenthe/Utrecht). En dan nog, wat is er mis met thuis? Thuis ben je waar je je thuis voelt en waar het veiliger is dan op school, zo is de ervaringen van deze kinderen.

Door deze tunnelvisie en dit gebrek aan zelfreflectie faalt de overheid in zijn grondwettelijke opdracht tot aanhoudende zorg voor het onderwijs voor ieder kind. Bovendien bespaart het ministerie van OCW op elk kind dat niet naar school gaat een bedrag van tenminste 6000,- tot mogelijk 15.000, -per jaar en is niet bereid dat geld in te zetten voor het soort voorzieningen dat in het Movisie-rapport beschreven is. Dat is in strijd met artikel 23 van de Grondwet. Tenslotte valt op hoezeer in de decennia van het thuiszittersbeleid de oplossing van het probleem voortdurend gezocht wordt in het systeem dat het probleem produceert en het beleid in dezelfde cirkeltjes ronddraait.

2. Beperkingen van de school

Tot-thuiszitter-maken is het gevolg van een mismatch tussen het kind en de school. De school schiet op twee manieren tekort, inherent en situationeel.

1. Inherente tekorten

Het organiseren van onderwijs in een school en in groepen is niet primair op pedagogische of didactische overwegingen gebaseerd maar op financieel-economische. Het is immers goedkoper om per leraar meer kinderen te bedienen dan minder. Dit alles is op zich ook helemaal niet erg: de bomen reiken niet immers tot de hemel en efficiency is een waarde op zich. Maar je mag dan niet op voorhand verwachten dat een school voor elk kind de aangewezen manier is om onderwijs te ontvangen. Dat geldt bijvoorbeeld voor hoogbegaafde kinderen of voor kinderen met een vorm van autisme, groepen waarvan de overheid zegt dat het onderwijs er ‘passend’ voor is. Het is echter niet passend om zulke kinderen naar een school te dwingen, wat in de praktijk van alledag wel de toepassing is van de leerplichtwet.

De functie van de school voor de persoonlijke en sociale vorming van de school verdient ook relativering. Als kinderen vanaf hun 4^de tot hun 18^e verkeren in een groep met leeftijdsgenoten is dat niet bepaald een natuurlijk stamverband. Natuurlijk heeft de school merites bij het opdoen van persoonlijke vorming en sociale vaardigheden. Maar die zijn eerder het effect van schoolbezoek dan het oogmerk ervan en ze leren het kind vooral zich op school te handhaven. Wat nog niet a priori wil zeggen dat ze daarmee de vaardigheden opdoen die ze in het echte leven nodig hebben. Daarom kan een bijbaan op de markt of bij je vader in de zaak een tijdsbesteding zijn met meer vormende kwaliteit dan een langdurig verblijf in klasverband.

Ook de bijdrage die de school levert aan kansengelijkheid moet worden gerelativeerd. ‘Onderwijs emancipatiemotor’ is een mythe die niet door historische feiten wordt ondersteund, zo leert de geschiedenis van de verheffing[3]. En het is zelfs buitengewoon riskant de school en de leraar verantwoordelijk te houden voor de oplossing van problemen thuis en in de nabije omgeving van kinderen; de ervaringen in de Verenigde Staten spreken boekdelen.[4]

2. Situationele tekorten

Situationele beperkingen vloeien voort uit de huidige staat van het onderwijs: te grote klassen, een gapend lerarentekort, een burn-outpercentage van 25%, administratieve verplichtingen in combinatie met een hoge prestatiedruk.  Als je dit optelt bij de inherente beperkingen van de school, dan mag duidelijk zijn dat die voor een toenemend aantal kinderen een hele slechte biotoop is en verzuim dan ook volstrekt gerechtvaardigd. Erasmus zegt hierover  “dat we moeten kiezen tussen onderricht thuis of een klasje samen met anderen. Het laatste is een gemakkelijke oplossing en het meest gebruikelijk. Het is namelijk veel eenvoudiger met één boeman een hele klas onder de knoet te houden, dan dat één persoon één leerling opvoedt tot een mens met een open geest”. Nu gaat het niet aan om leraren een boeman te noemen maar als je overspannen voor de klas staat dan doe je de kinderen onvermijdelijk tekort.

Uitval is in deze gevallen juist een teken van gezondheid en de terechte wens tot zelfbescherming tegen trauma’s die kinderen in zulke situaties hun leven lang kunnen achtervolgen. Tegen die achtergrond is het Thuiszitterspact, dat er op gericht is alle kinderen kost wat kost weer op school te krijgen effectief noch verdedigbaar in moreel opzicht. Het is institutioneel onrecht grenzend aan kindermishandeling. Als dan ook nog organisaties als Veilig Thuis eraan te pas komen door ouders van ‘tot-thuiszitters-gemaakten’ achter de broek te zitten en met allerlei disciplinaire maatregelen te dreigen of te komen, dan is het zonneklaar dat de overheid en de instituties hier hun boekje ver te buiten gaan. Het is ‘détournement de pouvoir’, gebruik van je gezag op een manier waarvoor je die niet gekregen hebt. Daarom moeten deze klopjachten op de kinderen en hun ouders per direct stoppen.

Als we uitgaan van wat een kind nodig heeft voor diens leerproces en vorming, dan schiet de school dus in meerdere opzichten tekort. Dat verklaart ook het gebrek aan motivatie dat kinderen hebben voor de school, zoals de Inspectie al sinds jaar een dag constateert. Manifest verzuim is dan waarschijnlijk het topje van de ijsberg. Daaronder zit een grote populatie aan kinderen voor wie de school op z’n best een verplicht nummer is. Innerlijk zijn ze al lang afgehaakt.

3. Alternatieven op waarde schatten

Willen we dat elk kind het onderwijs krijgt dat passend is, en blijven scholen onderhevig aan de hierboven geschetste beperkingen, dan is er behoefte aan alternatieven. En die zijn er toenemende mate. Klaarblijkelijk heeft het ministerie van VWS het belang ervan beter door dan het ministerie van OCW, want de opdracht aan Movisie voor de eerder beschreven inventarisatie van thuiszittersinitiatieven is van VWS afkomstig. OCW komt maar niet los van zijn schoolgecentreerde preoccupaties, wat bijvoorbeeld ook blijkt uit het onderzoek naar ‘onderwijs op andere locaties dan de school’. Met andere woorden, op school moet het gebeuren en alternatieven worden beoordeeld vanuit het perspectief van de school. Terwijl het toch veel terechter is om te kijken naar wat het een kínd nodig heeft voor diens vorming en leerproces? In feite is het beleid gebaseerd is op de behoeften van de educratie in plaats van die van het kind. Daarom is het een goede zaak dat er een motie van de Kamerleden Kwint en Westerveld is aangenomen, waarin gevraagd om experimenten met thuiszittersinitiatieven[5]. Een kamerbrede motie ook, hetgeen de burger moed geeft.

Maar dan ook boter bij de vis. Dan moet het geld dat nu niet wordt uitgegeven omdat deze kinderen en jongeren geen gebruik maken van het reguliere onderwijs op een andere manier beschikbaar komen voor hun vorming. Bijvoorbeeld via een persoonsgebonden budget, rechtstreeks aan deze thuiszittersinitiatieven of anderszins.  Hoe dan ook, dat geld moet niet blijven hangen bij het Ministerie , scholen of samenwerkingsverbanden. Het moet rollen en wel zo dat er niets aan de strijkstok blijft hangen.

4. Naar een Recht op Vorming

4.1 Het wat en waarom van vorming

Eerst de term vorming. Daarmee wordt bedoeld de (positieve) resultaten van alle invloeden die het kind ondergaat van de mensen in diens leefomgeving. Het is dus een verzamelbegrip. We sluiten hier aan bij Erasmus al die stelt dat ‘mensen niet worden geboren maar gevormd’. Die vorming is breed en divers want is er op gericht het kind in al zijn mogelijkheden en talenten mens te laten worden. Dat is dus persoonlijk, sociaal, in kennis, taal en rekenen, creatief, artistiek, sportief, fysiek, psychisch, motorisch, praktisch, qua gezondheid, professioneel, in deugd, behulpzaamheid, omgaan met de teleurstellingen en de gebrokenheid des levens, en het vermogen lief te hebben. Kortom, alles wat we onze kinderen toewensen en waarmee we ze graag toerusten. Vorming in deze definitie is dus het resultaat van opvoeden, onderwijzen, beschaven, zorg, hulpverlening, training en instructie; anders gezegd alle activiteit die we met elkaar verrichten om het kind op alle dimensies van diens leven uit de verf te laten komen. En op aldus zo iemand wordt die, om met Erasmus te spreken, “de trots en helpende hand van zijn ouders kan zijn, aan wie ze een groot deel van het beheer van hun bezittingen kunnen overlaten, wiens toewijding een troost en steun zijn zal zijn naarmate de jaren gaan wegen, die een trouwe beschermer zal zijn van de familie, een goede echtgenoot voor zijn vrouw, een moedig en verdienstelijk burger voor zijn land. Laat ik maar zwijgen over het feit dat juist deugdzaamheid en kennis, meer dan wat ook, een mens tot rijkdom, waardigheid, gezag, ja zelfs een goede gezondheid, kortom tot alles wat ouders hun kinderen uit de grond van hun hart toewensen”. Dit wenkende perspectief trekt ons ook weg uit de nogal economistisch rationale achter onderwijs. Het economische belang van vorming is evident maar ingebed in een veel breder vormingsbegrip. En verder heeft deze vorming ook een belangrijke intrinsieke waarde die raakt aan de zin van ons bestaan. Dat is de persoonsvorming die door Erasmus als volgt wordt beschreven: de belangrijkste voorwaarde voor geluk is dat je wilt zijn wat je bent.

 4.2 Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de vorming van hun kind

Uitgangspunten zijn dat de primaire verantwoordelijkheid van ouders voor de vorming van hun kind die gericht is op menswording. En de daarvan afgeleide verantwoordelijkheid van personen en voorzieningen die zorgdragen voor ‘vorming buitenshuis’. Die is er jegens de ouders.

 4.2.2  Vorming thuis

In deze benadering nemen ouders de vorming van hun kind in eerste instantie en zover mogelijk zelf ter hand, door zaken als voorlezen, goede nachtrust, interessante uitjes, spelletjes, museumbezoek, balletje trappen, knuffelen, het bieden van structuur, voorbeeldgedrag, etiquette, leren fietsen en allerlei andere activiteiten met een vormend en educatief karakter. Er zijn ook ouders die  thuisonderwijs geven; die gaan zo ver in hun verantwoordelijkheid dat het kind een diploma verwerft zonder ooit een school van binnen te hebben gezien. Dat moet niet worden ontmoedigd maar juist gewaardeerd! Ook door aan de ouders het geld te geven dat de overheid bespaart doordat niet van het bekostigde onderwijs gebruik maken. Eigenlijk zou thuisonderwijs de norm moeten zijn, maar dan wel in combinatie met een soepel dispensatiebeleid als ouders hun kind toch liever op een school willen hebben.

Iedere ouder doet hier wat redelijkerwijs in zijn vermogen ligt. Uiteraard kunnen naast de ouders ook mensen in de directe informele omgeving van het kind een rol in de vorming spelen. Die komen uit de kring van mensen die bij het kind op kraambezoek komen als het pas geboren is: familie, vrienden, kennissen en buren. Die worden gemakshalve ook tot de thuissituatie gerekend.

Helemaal nieuw is dit idee niet. Zie bijvoorbeeld dit betoog uit 1997 van een tot op heden onbekende. [6]

4.2.3. Vorming buitenshuis

De verantwoordelijkheid voor de vorming van hun kind houdt ook in dat ouders op een verstandige manier voorzieningen en personen voor ‘vorming buitenshuis’ benutten. Iedereen denkt dan meestal aan de school en aan leraren. Maar wie wat breder en inclusiever kijkt ziet ook de vele werkers die zich op vrijwillig of beroepsmatig voor de voor de vorming van de jeugd inzetten via geboortezorg, kinderopvang, speeltuinen en kinderboerderijen, sport, muziek, theater en andere kunstbeoefening, natuur en platteland, gezondheidszorg, kinder-, en jongerenwerk, jeugdzorg, wijkpolitie, geestelijke gemeenschappen, (sociale) media, bibliotheekwezen, reïntegratie, reclassering en leermeesters die de jeugd inwijden in de wereld van arbeid en beroep. Het is aan de ouders om te bepalen in welke mate en op welke manier ze gebruik willen maken van al deze voorzieningen en personen. Zij hebben de regie over de tijdsbesteding van hun kinderen en om er voor te zorgen dat de kwaliteit ervan vormende waarde heeft. Dat kan dus ook betekenen dat ouders slechts van een deel van het aanbod van de school gebruik willen maken.

Dit geheel aan personen en voorzieningen omvat dan ook initiatieven die door Movisie op verzoek van het ministerie van VWS geïnventariseerd zijn. Die maken dus volwaardig deel uit van de pedagogische en educatieve infrastructuur waar de ouders gebruik van kunnen maken. Hetgeen ook betekent dat ouders er direct voor kunnen kiezen en niet pas nadat het kind eerst een lange martelgang in het reguliere onderwijs heeft moeten ondergaan.

4.2.4 De verantwoordelijkheid van voorzieningen en personen voor ‘vorming buitenshuis’

De verantwoordelijk van personen zich inzetten voor de ‘vorming buitenshuis’ is er jegens de ouders en is dus een afgeleide van de primaire verantwoordelijkheid van de laatstgenoemden. Daar doet het feit dat het toezicht op de kwaliteit is belegd bij overheidsinstanties, zoals de Inspecties voor het Onderwijs, de Jeugd of de Gezondheidszorg niets aan af. Die is er immers voor zover burgers, al dan niet met kinderen, dit toelaten, in een proces van democratische afweging en besluitvorming. Daarom is het ook van belang dat burgers zich bemoeien met de toetsingskaders die deze instanties voor hun toezicht vaststellen.  Hier ligt echter wel een probleem, gezien de vergaande verstatelijking van het onderwijs, de jeugdzorg en de gezondheid. Meestal worden de organisaties uit die werksoorten geconsulteerd over dit toetsingskader, wat vergelijkbaar is met het raadplegen van de kalkoen over het kerstmenu.

5. Diplomering

De school is natuurlijk wel een handige voorziening, want het verwerven van een diploma is inbegrepen. Dat is niet a priori het geval als ouders kiezen voor een andere route. En zolang de arbeidsmarkt, vervolgonderwijs en de samenleving dit vragen mogen we de jeugd een diploma met civiel effect niet onthouden. Het staatsexamen zou hier een mogelijkheid kunnen zijn en wellicht is het dan nodig examentrainingen of intensief diplomagericht onderwijs te volgen. Ook is het denkbaar te werken met ‘elders of anders verworden competenties’ (EVC). Hoe dan ook is het van belang te kijken hoe je vanuit alternatieve trajecten kunt komen tot een diploma met het normale civiel effect, en dat vergt wetenschappelijke reflectie en onderzoek. Sowieso is het goed onderzoek te doen naar de vormende en educatieve merites van de thuiszittersinitiatieven die we nu kennen. Dat kan ook interessante informatie opleveren voor het reguliere onderwijs.

Maar het verwerven van een diploma moet hoe dan ook een recht zijn, als onderdeel van ‘recht op vorming’.

6. Recht op vorming

Recht op vorming is dan de combinatie van twee dingen:

1. Het recht op menswording door vorming zoals Erasmus dat stelt, dus dat je op alle aspecten en dimensies van leven uit de verf mag komen
2. Het recht om een diploma te verwerven met civiel effect.
3. Dit recht scherpt ook de verhoudingen aan in de governance, in die zin dat ouders de primair verantwoordelijk zin voor de vorming van hun kinderen en dat de verantwoordelijkheid van personen en voorzieningen voor ‘vorming buitenshuis’ daarvan afgeleid is.

7. Implicaties voor geld en organisatie

Uitgangspunt is als volgt. De overheid dient zodanig geld ter beschikking te stellen dat:

1. Elk kind gratis naar school kan en dat het toegang heeft tot elke andere vormende voorziening (sport, kunsten, scouting etc.). Dat laatste hoeft niet per se gratis maar wel bijvoorbeeld tegen een inkomensafhankelijke contributie[7]. De gemeente is er in de meeste gevallen voor om  te zorgen voor een toereikende financiering voor die voorzieningen.
2. De alternatieve trajecten zoals Movisie beschrijft worden betaald uit het OCW-geld dat dit ministerie nu bespaart omdat deze kinderen geen regulier onderwijs volgen. Zo nodig aangevuld met WMO-geld, bijvoorbeeld op basis van het ‘mengkraanprincipe’. Wie dan dat geld dan ontvangt is ook kwestie voor nadere verkenning. Het is denkbaar dat dit via een rugzak gaat, maar je zou misschien ook de instelling kunnen bekostigen waar het kind een groot deel van de tijd doorbrengt. Ook is denkbaar dat een landelijk fonds wordt aangelegd waarin OCW zijn deel stort en de gemeenten een WMO-deel. Dat biedt ook de mogelijkheid dat bijvoorbeeld particuliere partijen en fondsen een bijdrage leveren. Hoe dan ook, linksom of rechtsom, die financiering moet wel zo snel mogelijk worden geregeld. Hetzelfde geldt de 8,5 mld. voor het Nationaal Programma Onderwijs. Daarvan moet ook zo snel mogelijk een evenredig deel beschikbaar komen voor de vorming van de tot-thuiszitter-gemaakten.
3. Elk kind een diploma kan halen met civiel effect, dus voortgezet onderwijs of middelbaar beroepsonderwijs[8]. Dat is een diploma dat uitdrukt waartoe het kind in staat is qua kennis en vaardigheden naar de beste mogelijkheden van het betreffende kind. Dus als een hoogbegaafd kind niet verder komt dan een vmbo-diploma dan is het geen recht gedaan; die verdient een gymnasiumdiploma, zo mogelijk op haar 15^de.
4. Dit Recht op Vorming heeft ook consequenties voor de salariëring en arbeidsvoorwaarden van andere jeugdprofessionals dan leraren. Het kan niet zo zijn dat alleen leraren voortdurend in de picture voor salarisverbetering staan maar dat dit ook geldt voor alle andere jeugdprofessionals. Hier ligt een taak voor de departementen VWS, SZW, V&J, LNV en OCW, die laatste voor zover het jeugdprofessionals betreft uit de wereld van de media, de bibliotheken en de kunsten.
5. Nog beter is een departementale herindeling die er op gericht is alle voor vorming relevante dienstonderdelen uit die ministeries samen te voegen in één Ministerie van Vorming voor zowel de jeugd als volwassenen. Daarmee wordt vooruitgegrepen naar de situatie tussen 1945 en 1965; het toenmalige departement van OK&W ging in die periode niet alleen over Onderwijs, Kunsten Media en Bibliotheken, maar ook over de Sport en over Vorming Buiten Schoolverband. Zo’n departement gaat werken als sprake is van een sterke en inhoudelijk competente ambtelijke top en een minister die in staat zijn tot het onderling verbinden tussen die werksoorten. We verwachten dat immers ook van de mensen van de dagelijks praktijk. Dat is in het kader van huidige kabinetsformatie per direct en prima te regelen. Wat een momentum voor zo’n mooie kans! Zie pedeng.nl/minjeugd

7. Leerrecht?

Het Recht op Vorming biedt rijkere mogelijkheden dan het leerrecht wat al heel lang onderwerp van discussie is. Nu ligt er een initiatiefwetsvoorstel van Paul van Meenen over leerrecht. Die stelt niet gerust, want het is eerder een nadere specificering van de situaties waarin een kind ontheffing kan krijgen van de schoolplicht, dan een doordachte uitwerking van Recht op Vorming op de wijze die in deze notitie bepleit wordt . Er wordt ook op geen enkele manier verwezen naar de mogelijkheid van alternatieven als een kind die ontheffing krijgt. Dit initiatief-wetsvoorstel is eerder bedacht vanuit het systeem (je gaat naar school, tenzij…) dan vanuit het belang van het kind en de verantwoordelijkheid van de ouders. Het is dan ook eerder contrair aan het belang van tot-thuiszitter-gemaakten dan dat het ze uit de brand helpt. Veel beter is het met een wetsvoorstel te komen dat het hierboven geschetste Recht op Vorming regelt.  

8. Aanbevelingen 

Zie bovenaan deze notitie.

9. Het laatste woord is aan Erasmus

De vorming van de jeugd is een opdracht voor iedereen. En wat Erasmus betreft ook de belangrijkste, één die het meest genade vindt in Gods ogen. Dat geldt ook voor ongelovigen, zo voegen wij eraan toe. Immers de instandhouding van de soort is het belangrijkste evolutionaire principe en daarom zit het in ons aller DNA om iets voor kinderen te voelen en te betekenen. Daarom kan ook iedereen zich laten inspireren door deze laatste ontroerende aansporing van Erasmus, één die in de taal der liefde geschreven is: “Laten we bedenken hoeveel we van onze kinderen houden, hoe veelzijdig en veeleisend een goede opvoeding is, maar ook hoe schitterend haar resultaat. Vergeet niet hoe vlot kinderen alles opnemen en hoe soepel hun geest is, hoe gemakkelijk ze iets aanleren dat goed is en bij de menselijke natuur past, zeker als vriendelijke, deskundige mensen het spelenderwijs weten aan te brengen”.

Lex Hupe

Ype Akkerman,

September 2021

[1] De citaten van Erasmus in deze notitie komen uit zijn Opvoeding van Kinderen. Er is geen document over opvoeding en vorming dat beter is dan deze brief. Qua inhoud, eloquentie, schrijfstijl en hartelijkheid topt deze brief ze allemaal.

[2] https://www.movisie.nl/publicatie/leren-thuiszittersinitiatieven

[3] www.pedeng.nl/verheffing

[4] www.pedeng.nl/verheffing

[5] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2020Z21724&did=2020D46288

[6] https://www.voogdijwet.nl

[7] Verder kunnen kinderen ook profiteren van fondsen zoals de stichting Leergeld, het  Jeugdeducatiefonds, het Jeugdcultuurfonds en het Jeugdsportfonds

[8] Hoger onderwijs laat ik hier even buiten beschouwing. Dit betoog biedt al complicaties genoeg.

De 8,5 mld. NPO geld is geen probleem maar een kans. Een kans voor elk kind om de brede vorming te krijgen die wij het gunnen, in alle 140 aandachtswijken van Nederland. Want met dit geld kan een eerste 2 à 3 jarige impuls worden gegeven aan een structureel Jeugdkansenprogramma met een duurzaam effect op meer kansengelijkheid. Eén ook die zo naar meer smaakt dat een nieuwe Regering en de gemeenten wel móeten investeren in zo’n structurele aanpak. Maar dan moeten de gemeenten hier hun kansen wel grijpen en dat kan vandaag nog. Het is niet moeilijk, zo leert de ervaring. Het is een kwestie van willen en twee heel eenvoudige maatregelen nemen. Die staan in paragraaf 4.

Het voorstel is in vieren.

1. Hevel de helft van het NPO-bedrag over naar andere jeugddisciplines. 

Dat de 8,5 mld. voor het NPO tot problemen leidt kon je van tevoren voorspellen. Daarom heb ik op 25 mei het voorstel gedaan aan de Tweede Kamer en de relevante bewindslieden om de helft van dit bedrag over te hevelen naar andere jeugddisciplines. Vergeefs uiteraard maar daar zal men op terug moeten komen. De komende Algemene Politieke Beschouwingen bieden daarvoor de eerstvolgende mogelijkheid.

Voordelen van deze overheveling zijn:

1. Voorkomen dat het geld wordt uitgegeven omdat het er nu eenmaal is, dat het weglekt naar bestemmingen waarvoor het niet bedoeld is of dat het opgepot wordt bij de schoolbesturen. Wat hele slechte bestedingen zijn van belastinggeld.
2. Het geld komt ook ten goede aan de bondgenoten van de leraren in alle andere leefdomeinen en disciplines: dat is belangrijk en terecht omdat ook zij hun inbreng hebben in de brede vorming van de jeugd.
3. Het geld kan tevens worden ingezet voor de ontwikkeling van aandachtswijken tot hechte pedagogische (wijk)gemeenschappen of ‘villages tot raise a child’.
4. Het biedt de impuls en de opmaat voor een structureel Jeugdkansenprogramma.

Zie voor een uitgebreidere onderbouwing en uitwerking van deze overheveling: www.pedeng.nl/hevel

2. Gebruik het als impuls voor een structureel Jeugdkansenprogramma 

Dit Jeugdkansenprogramma berust op vier pijlers:
1. Een toereikend en stabiel inkomen in de gezinnen
2. Goede en betaalbare (sociale) huisvesting
3. Voldoende en goed personeel in alle jeugddisciplines, vanaf de geboortezorg tot en met werkervaring in bedrijven
4. Hechte pedagogische wijkgemeenschappen (villages tot raise a child)

Het geheel van de NPO-middelen, herverdeeld als hierboven voorgesteld, is bedoeld voor de pijlers 3 en 4. Overigens heeft ook VWS middelen beschikbaar gesteld voor de jeugd na corona. Die worden gepoold met de herverdeelde NPO-middelen.

Voor een uitvoeriger beschrijving en onderbouwing van dit Jeugdkansenprogramma, zie www.pedeng.nl/jkp

3. Begin per direct met de samenlevingsopbouw naar hechte pedagogische (wijk)gemeenschappen

De eerste drie pijlers van het Jeugdkansenprogramma duren even en er gaat lang werk in zitten; ze vergen voorbereiding, overleg, wetgeving en een langdurig implementatietraject.

Dat is niet het geval bij pijler 4, hechte pedagogische wijkgemeenschappen. Daar kan elke gemeente vandaag nog mee beginnen. De voordelen van zo’n wijkgemeenschap zijn groot:

1. De geduldige en gestage samenlevingsopbouw die het vergt is niet duur en heeft een groot inverdieneffect.
2. Het doorbreken van segregatie naar migratie-achtergrond, tussen arm en rijk en tussen praktisch en theoretisch opgeleid.
3. Jeugdproblematiek ontstaat minder of wordt eerder afgevangen voordat het uit de hand loopt.
4. In zo’n gemeenschap werkt iedereen samen aan de brede vorming van de jeugd. Daardoor kan de school meester in de beperking te zijn door zich vooral toe te leggen op die zaken waarvoor het onderwijs garant moet staan: talen, rekenen en kennis op vele terreinen, en dat alles op het hoogst mogelijke niveau.
5. Het doorbreekt de verkokering in het jeugd- en onderwijsbeleid daar wat het ertoe doet. Namelijk op het niveau van de dagelijkse praktijk; daar wordt immers voor de jeugd het verschil gemaakt.
6. Het verzacht de problematiek van de personeelstekorten in belangrijke sectoren als onderwijs, kinderopvang en jeugdzorg. Hand in hand bereik je immers meer dan wanneer iedereen zijn eigen spel speelt. Dit laat onverlet dat die tekorten wel moeten worden aangepakt (zie pijler 3 Jeugdkansenprogramma)
7. Het samenwerken van ouders, vrijwilligers en professionals in zo’n gemeenschap en de resultaten die zo worden geboekt zijn motiverend en versterken de beroepstrots van de werkers van de dagelijkse praktijk. Dat maakt zo’n gemeenschap ook als arbeidsomgeving aantrekkelijk; het is een begeerlijke plek voor  iedereen die zich voor de jeugd inzet. Dan willen veel meer mensen dan nu het geval is er ook werken en dat draagt bij aan het inlopen van de personeelstekorten die zich vooral in de 140 aandachtswijken het scherpst voordoen.

4. Hoe maak je een begin met deze samenlevingsopbouw?

Elke gemeente volgt hier simultaan twee adviezen op:

1. Organiseer per wijk een pedagogische wijkconferentie waarin ouders, vrijwilligers en professionals uit alle relevante leefdomeinen en disciplines bij elkaar komen voor (nadere) kennismaking, om te ontdekken wat ze aan elkaar kunnen hebben en om gezamenlijk initiatieven af te spreken die betrekking hebben op de brede vorming van de jeugd in de wijk.

2. Stel een ‘wijkburgemeester’ aan, dit wil zeggen een competente ambtenaar die de vrijheid heeft en het gezag om naar bevind van zaken te handelen gericht op de ontwikkeling van de wijkgemeenschap. De uitkomsten van de wijkconferentie bieden voor diens werk de eerste aangrijpingspunten.

Waarom zijn dit goede adviezen? Een casus uit de praktijk.

Dit waren ca. 10 jaar geleden de twee aanbevelingen van de Veldacademie van Henk Oosterling aan de Deelgemeente Feijenoord. Nu had ik zelf een bewonersorganisatie opgericht die als eerste wapenfeit zo’n wijkconferentie organiseerde. De deelgemeente stelde een regisseur aan, naderhand een hele competente opbouwwerker en ikzelf heb als bewoner ook verbindende activiteiten en ontmoetingen georganiseerd. Deze ontwikkeling mondde uit in het zgn. PCF-manifest dat ook een pedagogisch wijkprogramma bevat. Zie www.pedeng.nl/pcf en daarbinnen het manifest van het Pedagogisch Collectief Feijenoord.

http://www.pedeng.nl/wp-content/uploads/2016/02/PCFManifest-11.pdf

Dit veelbelovende proces van ca. 3 jaar is door voormalig CDA-wethouder Hugo de Jonge niet gesteund en naderhand zelfs om zeep geholpen. Dit door middel  van drie aanbestedingsrondes welzijn waarbij alle kind- en jongerenwerk uit de wijk verdwenen is en de samenlevingsopbouw gestaakt. Zijn -eveneens van het CDA afkomstige- opvolger Sven de Langen heeft het nog erger gemaakt door een welzijnscowboy genaamd Humanitas de hand boven het hoofd te houden, die wat er nog aan samenlevingsopbouw restte helemaal de vernieling in hielp. Dit laat onverlet dat zo’n ontwikkeling nog steeds mogelijk is. Niet alleen op Feijenoord maar in alle 140 Nederlandse aandachtswijken. Dat veronderstelt dan wel betere wethouders dan de bovengenoemde twee maar dat kan onmogelijk een probleem zijn.

Zie voor een beknopt relaas www.pedeng.nl/dreams